XIV
ĐỘI HÌNH VUÔNG CUỐI CÙNG
Như những hòn đá giữa dòng nước chảy, một số đội hình vuông của đoàn
cận vệ vẫn đứng trong làn sóng tan vỡ và giữ vững cho đến tối. Đêm đến, cái
chết cũng đến, họ chờ cả hai và để cho cả hai vây phủ lấy mình, không lay
chuyển. Chẳng còn liên lạc gì với cả quân đội đã tan vỡ khắp nơi, mà cũng
cách biệt nhau mỗi trung đoàn mỗi nơi, nên mỗi đơn vị chỉ còn biết mình
chiến đấu cho mình. Để làm được việc đó, một số bố trí trên các ngọn đồi ở
Rossomme, một số giữa đồng bằng Mont Saint Jean. Ở đấy, bị bỏ rơi, thua
trận, những đội hình vuông dữ tợn ấy đã chết dần một cách âm thầm nhưng
thật vĩ đại. Cùng với họ hình như Ulm, Wagram, Iéna, Friedland
cũng
chết theo.
Đến tối, vào quãng chín giờ, dưới chân cao nguyên Mont Saint Jean, còn
một số các đội hình vuông ấy. Nó chiến đấu trong cái thung lũng nhỏ ấy, ở
cuối cái sườn đồi trước đây giáp binh đã chiếm được, nhưng bây giờ thì đầy
quân Anh, nó đứng dưới tầm pháo tập trung và dưới làn đạn dày đặc của
quân địch chiến thắng. Người chỉ huy của họ là một sĩ quan chẳng tiếng tăm
gì, tên là Cambronne. Quân địch bắn họ một loạt, một số trong bọn họ ngã
xuống, nhưng họ cũng bắn trả lại. Có điều súng họ nhỏ hơn, ít hơn. Và họ
phải luôn luôn thu hẹp bốn mặt tường của họ. Quân lính chạy trốn xa xa, có
lúc mệt quá dừng lại, vẫn nghe trong đêm tối tiếng súng của họ thưa dần.
Đến lúc đoàn quân ấy chỉ còn một nhúm người, lá cờ của họ chỉ còn là một
miếng vải rách, súng hết đạn của họ chỉ là những que củi, xác người chết
chất cao hơn người còn sống, trong hàng ngũ những kẻ chiến thắng như có
một thứ hoảng sợ thiêng liêng trước những người dũng cảm tuyệt vời này.
Pháo binh Anh dừng lại lấy hơi, bỗng dưng im bặt. Đó là một thứ nghỉ ngơi.
Những người chiến sĩ đó nhìn thấy chung quanh mình không biết bao nhiêu
là bóng ma, những hình người cưỡi ngựa, bóng đen của các khẩu trọng pháo,
màu mây bạc nhìn qua bánh xe và chuôi pháo, cái đầu khổng lồ của cái chết
mà các chiến sĩ anh hùng đã luôn luôn nhìn thấy trong khói đen ở cuối trận
địa, cái đầu ấy đang tiến về phía họ và trừng trừng nhìn họ. Trong bóng tối,
