thay đổi. Waterloo coi như là bản lề của thế kỷ mười chín. Con người vĩ đại
ấy biến đi là cần thiết cho thế kỷ vĩ đại ra đời. Một kẻ nào đó đứng trên tất cả
mọi người đã phụ trách xếp đặt tất cả các công việc ấy. Bây giờ thì hiểu
được vì đâu có sự hoảng loạn trên kia. Trong trận Waterloo không phải chỉ
có mây mà còn có cả điềm trời, Chúa đã có mặt.
Chập choạng tối, trong một cánh đồng gần Genappe, một người bị cuốn
theo dòng thác tan vỡ, vừa xuống ngựa, dáng bơ phờ, âm thầm dữ tợn.
Người ấy kẹp cương ngựa dưới nách, rồi một mình, ngơ ngác, đi trở về phía
Waterloo. Bấy giờ Bernard và Bertrand mới đưa tay nắm lấy vạt áo người đó
giữ lại. Đó là Napoléon đang cố sức tiến về phía trước, một kẻ mộng du to
lớn trong giấc mộng vừa đổ vỡ tan tành.
