V
BIÊN GIỚI CỦA NÓ
Thằng nhóc con yêu thành thị, đô hội, nó cũng thích nơi vắng vẻ quạnh
hiu. «Urbis amator» như Fuscus; «ruris amator»
như Flaccus.
Lang thang mà suy nghĩ, tức là đi thơ thẩn, là một cách dùng thì giờ tốt
của các nhà triết học, nhất là ở cái vùng nông thôn hơi dở dang khá xấu xí
nhưng lạ lùng và bao gồm hai thứ cảnh vật, cái vùng bao quanh một số thành
phố lớn, đặc biệt là Paris. Quan sát vùng ngoại ô là quan sát cái lưỡng thể.
Hết ngọn cây, bắt đầu mái ngói, hết bãi cỏ, bắt đầu đường đá, hết luống cày,
bắt đầu các dãy hàng hiệu, hết những vết rãnh bánh xe, bắt đầu những đam
mê, hết tiếng rì rào thần tiên, bắt đầu tiếng ồn ào của con người, do đó mà có
một lý thú đặc biệt. Vì thế cho nên những vùng ít hấp dẫn này mà người qua
đường kêu là buồn, đã trở thành những con đường dạo chơi, có vẻ như
không mục đích của con người thơ thẩn.
Người viết những dòng này, trong nhiều năm tháng đã quen đi dạo ở các
vùng cửa ô Paris, nơi đã để lại những kỷ niệm sâu sắc. Những bãi cỏ sát đất,
những lối đi gồ ghề đá, những đá vôi, đất vôi, thạch cao, những vùng rộng
bỏ hoang hẳn, hay bỏ hóa một vụ, những cây rau đầu mùa của các nhà trồng
rau đột nhiên hiện ra ở cuối một khu đất, cái hỗn hợp cảnh hoang vu và
thành thị, những khu rộng vắng tanh mà tiếng trống trại lính bỗng rộn lên,
như tiếng bập bẹ của chiến trận, những cảnh vắng lặng ban ngày, trộm cướp
ban đêm, cái cối xay rã cánh còn quay trước gió, những cái bánh xe trong
các mỏ đã cũ, những quán rượu bên cạnh nghĩa địa, sự hấp dẫn huyền bí của
những bức tường đen tối, chia cắt những bãi rộng mênh mông, hoang vắng,
tràn ngập ánh sáng và đầy cánh bướm, tất cả những cái đó đã làm tôi say mê.
Hầu như không có ai trên trái đất này biết các khu hẻo lánh lạ lùng ấy: La
Glacière, La Cunette, cái bức tường Grenelle ghê tởm, lỗ chỗ đầy vết đạn,
ngọn đồi Mont Parnasse, cái hố Fosse Aux Loups, khu Aubiers trên bờ sông
Marne, Montsouris, La Tombe Issoire, La Pierre Plate, Châtillon nơi có một
cái mỏ đã cũ đã hết đá nay chỉ dùng để trồng nấm, miệng mỏ có một cái nắp
đậy bằng những tấm gốc mục. Vùng ngoại ô Rome có ý nghĩa của nó, vùng
