Nam Tước của mày như chiếc dép của tao ấy. Tất cả đều là bọn kẻ cướp đã
theo Robespierre, những quân lục lâm đã theo Buonaparté,
lũ phản nghịch đã phản bội, phản bội, phản bội, nghe chưa! Phản bội đức
vua chính thống; tất cả đều là những quân hèn nhát đã chạy trốn trước quân
Phổ và quân Anh ở Waterloo. Đó, đó, ta biết rõ như thế đó. Nếu ngài cha
mày cũng ở trong đám ấy, thì - tao có biết đâu! - Thì cũng buồn đấy, nhưng
kệ kiếp mày. Hân hạnh thưa ngài!
Đến lượt Marius là hòn than đỏ, mà lão Gillenormand là cái ống bễ. Cả
người anh run lên, anh không biết sẽ làm gì, đầu anh bốc nóng, anh như
người Linh Mục thấy người ta ném tất cả bánh thánh của mình đi, người
Fakir thấy người ta nhổ vào thần tượng của mình. Không thể để cho người
vô tội vạ nói những lời như vậy trước mặt anh. Nhưng làm thế nào? Người
thóa mạ cha anh, lại là ông anh. Làm thế nào để trả thù cho cha mà không
xúc phạm đến ông? Không thể thóa mạ ông mà cũng không thể không trả thù
cho cha. Một bên là một nấm mồ thiêng, một bên là một mái tóc bạc. Một
hồi lâu, anh như say lảo đảo, đầu óc quay cuồng, rồi anh ngước mắt, nhìn
thẳng vào mặt ông và thét lên như sấm:
— Đả đảo bọn Bourbons, đả đảo con lợn ỷ Louis XVIII!
Louis XVIII đã chết được bốn năm, nhưng điều đó không quan trọng.
Mặt lão già đương đỏ tía, bỗng trắng nhợt đi như mái tóc lão. Lão quay
lại trước một pho tượng bán thân của Quận Công Berry để trên bệ lò sưởi và
cúi rạp đầu chào một cách đặc biệt trịnh trọng. Rồi lão đi lại hai lần, chậm
bước, im lặng, từ lò sưởi ra cửa sổ, rồi từ cửa sổ về lò sưởi, suốt cả gian
buồng, bước nặng chình chịch, sân buồng kêu răng rắc như dưới những gót
chân của một tượng đá. Lần thứ hai lão nghiêng đầu về phía con gái, bà con
gái yên lặng, ngơ ngác như một con chiên già trước cảnh xung đột ấy. Lão
cười một cách khá bình tĩnh và nói:
— Một vị Nam Tước như ngài đó và một anh tư sản như tôi không thể
cùng sống với nhau trong một nhà.
Rồi đứng thẳng người lên, run cầm cập, mặt tái mét, dữ dội, lão chỉ thẳng
tay vào Marius quát:
— Bước!
Marius bỏ nhà đi. Ngày hôm sau lão Gillenormand bảo bà con gái:
