V
NHỮNG VẦN THƠ CỦA JEAN PROUVAIRE
CHẤM DỨT
Mọi người đến vây quanh Marius. Courfeyrac nhảy lên bá cổ chàng.
— Hóa ra cậu!
— May quá! - Combeferre nói.
— Cậu đến đúng lúc thật! - Bossuet tiếp.
— Không có cậu, tớ đi đời rồi! - Courfeyrac lại nói.
— Không anh, chúng đã nuốt em mất rồi! - Gavroche thêm.
Marius hỏi:
— Ai chỉ huy ở đây?
— Cậu đấy, - Enjolras bảo.
Cả ngày hôm ấy đầu óc Marius đã như một lò lửa, bây giờ thì lại là một
cơn lốc. Cơn lốc ở trong lòng mà như một cơn lốc ở ngoài trời, nó cuốn cả
người chàng đi. Chàng có cảm tưởng như đã cách xa cuộc sống hàng vạn
dặm. Hai tháng tình duyên tươi thắm, rực rỡ bỗng nhiên chấm dứt bằng cái
vực thẳm ghê rợn này: Mất Cosette, cái chiến lũy này, rồi ông cụ Mabeuf hy
sinh cho nền Cộng Hòa, rồi bản thân chàng lại thành người chỉ huy của
nghĩa quân, tất cả đối với chàng đều như một giấc mộng dị kỳ. Chàng phải
cố sức mới nhớ ra được mọi sự xung quanh chàng là có thật. Chàng chưa
sống bao nhiêu nên chưa hiểu được rằng cái dễ xảy ra nhất lại là cái khó xảy
ra nhất, và cái điều luôn luôn phải phòng bị chính là cái bất ngờ. Chàng
chứng kiến tấn kịch của đời chàng mà chẳng khác gì ngồi xem một vở kịch
chàng không hiểu đầu đuôi gì cả. Trí óc rối mù, chàng không nhận ra Javert.
Tên này vẫn bị buộc vào cây cột, và suốt cuộc tấn công, chẳng hề nhúc
nhích. Hắn lặng lẽ đưa mắt nhìn bọn người nổi loạn, vừa nhẫn nhục như một
người tử vì đạo, vừa uy nghi như một quan tòa. Marius thật ra cũng không
trông thấy hắn.
Trong lúc ấy quân tấn công vẫn im lìm. Nghe rõ chúng đi lại, đông đảo, ở
cuối phố, nhưng chúng không dám tiến lên nữa. Có lẽ chúng đang chờ lệnh
