XI
HƯỚNG ĐẠO CỦA NAPOLÉON TỒI, HƯỚNG ĐẠO
CỦA BÜLOW TỐT
Mọi người đều biết Napoléon đã lầm lẫn đau xót như thế nào. Chờ
Grouchy thì Blücher lại đến, mong cái sống thì cái chết lại tới. Cuộc đời có
những cái oái oăm như vậy. Định làm bá chủ thiên hạ, không ngờ lại nhìn
thấy Sainte Hélène.
Giá như thằng bé chăn cừu làm hướng đạo cho Bülow, tướng của
Blücher, khuyên ông ta đổ ra cánh đồng bên kia theo con đường rừng phía
trên Frischemont chứ không phải ở dưới Plancenoit, thì hình thế của thế kỷ
XIX có lẽ đã khác nay. Napoléon có lẽ đã thắng ở Waterloo. Bởi vì bất kỳ
một con đường nào khác ở trên Plancenoit đều dẫn đến một dòng khe sâu,
pháo binh không tài nào qua nổi và như thế Bülow không đến kịp. Như
tướng Muffling trong quân Phổ tuyên bố, nếu Blücher mà đến chậm một giờ
thì Wellington đã không còn trụ nổi nữa, trận đánh thua mất rồi. Như vậy là
Bülow đến rất đúng lúc. Sự thực, ông ta đã gặp nhiều trở ngại không thì đã
đến sớm hơn thế. Đêm trước ông đóng dã ngoại ở Dion Le Mont và sáng
sớm đã ra đi. Nhưng đường xấu quá, các sư đoàn đều mắc phải lầy, không
tiến được. Các cỗ pháo ngập bùn đến nửa bánh xe. Lại phải vượt sông Dyle
bằng mỗi cái cầu hẹp ở Wavre. Đường lên cầu lại bị quân Pháp đốt, nhà cửa
hai bên đường còn đang cháy. Vì thế các hòm đạn, các xe cộ của pháo binh
phải chờ cho lửa tắt mới dám đi qua. Mãi đến trưa mà tiền đạo của Bülow
vẫn chưa tới Saint Lambert.
Trận đánh nếu bắt đầu hai giờ sớm hơn, thì đến bốn giờ có lẽ đã xong và
dù Blücher có đến thì cũng đến vào lúc Napoléon đã thắng trận. Những điều
ngẫu nhiên lớn lao như vậy thật là sự tính toán của cõi vô biên nào, ta không
tài gì hiểu nổi. Từ trưa, Napoléon là người đầu tiên, nhìn thấy qua ống nhòm
ở phía cuối chân trời một cái gì là lạ làm ông để ý. Ông nói: “Ta thấy đằng
xa kia có một đám bụi hình như là quân đội”. Ông lại hỏi Quận Công
Dalmatie: “Soult, ông thấy gì phía Saint Lambert không?” Thống Chế Soult
