người điếc mắt càng trông xa, hay như người mù nghe rất thính. Ông đã biết
tường tận mỗi hồi chuông nói gì trong nhà tu bí mật, lặng lẽ này, nên ông
không thấy có gì là lạ hết. Cái chuông ấy là một con nhân sư
nhưng đối với ông thì ngày ngày nó thủ thỉ bên tai tất cả những điều bí mật
trong tu viện. Biết bao nhiêu, ông càng giấu kín bấy nhiêu. Đấy, bí quyết
nghệ thuật của ông là ở chỗ ấy. Cả tu viện tưởng ông ngây ngô, đần độn.
Trong giáo hội, thì đây là một đức lớn. Các mẹ tư vấn quý ông. Rõ là một
anh tọc mạch câm. Ai cũng tin ông. Và ông luôn luôn tôn trọng nội quy, ông
chỉ ra phố khi phải mua cái gì cần thiết lắm cho khu vườn quả hay vườn rau.
Hành tung kín đáo ấy cũng được đánh giá tốt. Tuy nhiên ông vẫn khêu gợi
cho hai người múa môi khua lưỡi: Trong nhà tu thì là bác gác cổng, thế là
ông biết mọi chuyện trong phòng tiếp khách; ngoài nghĩa trang thì là bác phu
đào huyệt, thế là ông biết tất cả những chuyện lạ về tang ma. Như vậy, sống
giữa những người tu hành, ông có hai nguồn ánh sáng, một soi vào cảnh
sống, một soi vào cõi chết. Tuy biết vậy mà ông chẳng làm gì quá đáng bao
giờ. Tất cả Thánh Hội đều tin ở ông. Ông vừa già lại què, mắt mờ, hình như
lại nghễnh ngãng nữa, biết bao nét tốt! Khó lòng mà tìm được một người như
ông Fauchelevent.
Thế là hôm nay, trước mắt Mẹ Nhất, tự biết mình được mọi người tin cậy,
ông già ấy mạnh dạn bắt đầu nói một câu chuyện quê mùa, dài dòng nhưng
sâu sắc ý nghĩa. Ông kể lể mãi về việc tuổi ông đã già, lại mang tật nó chứng
kia; mỗi năm mỗi yếu đi, mà công việc vườn tược mỗi ngày một nhiều; nào
vườn thì rộng, nào phải đêm hôm làm lụng, như đêm vừa qua, nhân có trăng,
ông phải cặm củi trải rơm che vườn dưa. Thế rồi ông kết thúc câu chuyện
như sau: Ông có một người em trai (Mẹ Nhất cựa mình), người em đã có
tuổi (Mẹ Nhất cựa mình lần thứ hai, nhưng cựa mình yên tâm), nếu được
phép, người em sẽ đến cùng với ông để giúp việc làm vườn bởi vì hắn ta làm
vườn rất giỏi, Thánh Hội sẽ được công được việc. Còn như nếu Thánh Hội
từ chối thì ông bắt buộc và hết sức lấy làm tiếc là phải xin nghỉ việc, bởi vì
ông đã già nua lại tật bệnh, người em ông lại có một đứa cháu gái nhỏ sẽ
mang theo, đứa bé sẽ được giáo dục trong lòng Chúa và sau này biết đâu nó
không trở thành một bà xơ trong nhà tu.
Ông vừa dứt lời thì Mẹ Nhất ngừng tay lần tràng hạt, bảo:
