nói một cách lúng túng, ăn mặc xoàng, có dáng điệu vụng về, hơi một tí là
đỏ mặt, rất nhút nhát. Nhưng rất dũng cảm.
Feuilly là một người thợ làm quạt, mồ côi cả cha mẹ, làm chật vật mới
được ba francs một ngày và chỉ có một tư tưởng: Giải phóng thế giới. Anh
còn có một sự lo lắng nữa: Học tập mà anh cũng gọi là tự giải phóng. Anh đã
tự dạy anh đọc và viết; tất cả những cái anh hiểu biết, anh đều tự học lấy cả.
Feuilly có một tấm lòng rộng lượng. Tim anh mở rộng mênh mông ôm lấy
tất cả. Chàng thanh niên mồ côi ấy đã nhận tất cả các dân tộc làm gia đình
của mình. Không có mẹ, anh đã nghĩ đến Tổ Quốc. Anh không muốn ở trên
mặt đất này có một người không có Tổ Quốc. Anh ấp ủ trong lòng anh, với
cái linh tính sâu xa của người bình dân, cái mà ta gọi bây giờ là “ý niệm về
dân tộc”. Anh đã cố ý học lịch sử để công phẫn có ý thức. Trong cái tao đàn
thanh niên không tưởng, chăm chú vào công việc nước Pháp, anh đại diện
cho những cái gì ở bên ngoài. Anh chuyên tìm hiểu Hy Lạp, Ba Lan,
Hongrie, Roumanie, Ý. Anh luôn luôn nói đến những cái tên ấy, có khi đúng
lúc có khi không, với tính kiên trì của pháp lý. Nước Thổ Nhĩ Kỳ xâm chiếm
đảo Grèce Thessalie, nước Nga chà đạp Varsovie, nước Áo xâm lược
Venise, những sự xâm phạm bức hiếp ấy làm anh tức tối không chịu được.
Trong tất cả những việc đó hành động bạo lực lớn năm 1772 làm anh phẫn
nộ tột bậc. Không có cái gì hùng hồn hơn là sự công phẫn đúng đắn. Cái
hùng hồn của anh là loại hùng hồn ấy, anh không bao giờ ngừng nói đến cái
niên đại nhục nhã ghê tởm ấy: 1772; về cái dân tộc cao quý và anh dũng đã
bị thủ tiêu vì phản bội, cái tội ác tay ba ấy, cái vụ phục kích khổng lồ ấy,
điển hình và mẫu mực của tất cả những vụ thủ tiêu một quốc gia. Từ ngày đó
nhiệm vụ khác đã xảy ra đối với nhiều dân tộc cao quý, xóa mất giấy khai
sinh của các dân tộc ấy. Tất cả những vụ hành hung, sát hại dân tộc ngày nay
đều xuất phát từ vụ chia chiếm nước Ba Lan. Vụ chia chiếm nước Ba Lan là
một định lý mà các vụ xâm phạm chính trị ngày nay là những hệ luận. Từ
gần một thế kỷ nay, không có một tên độc tài, một tên phản bội nào không
thông qua, phê chuẩn, dự ý, không sai một chữ
cái văn bản phân chia
nước Ba Lan. Khi người ta nghiên cứu hồ sơ cái vụ phản bội hiện đại, vụ
phản bội này là vụ đầu tiên. Hội Nghị Vienne tham khảo cái tội ác này trước
khi hoàn tất cái tội ác của nó. 1772 là tiếng kèn xua chó săn, 1815 là tiệc bầy
