Cơn sốt Cách Mạng lan dần. Không điểm nào ở Paris, không điểm nào ở
nước Pháp thoát khỏi. Mạch đập mạnh khắp nơi. Cũng như các màng mỏng
mọc trong cơ thể con người do một số bệnh tật, màng hội kín bắt đầu giăng
khắp đất nước. Từ hội những người bạn đang nửa công khai nửa bí mật, nảy
ra Hội Nhân Quyền. Hội Nhân Quyền đã đề ngày tháng như sau vào một bản
nhật lệnh: “Tháng Mưa năm Cộng Hòa 40". Mặc dù có những bản án Tòa
Thượng Thẩm buộc nó phải giải tán, nó vẫn tồn tại, nó không ngần ngại đặt
cho các trung đội của nó những tên ý nghĩa như: Thương Giáo, Chuông
Kẻng, Đại Bác Báo Động, Mũ Cộng Hòa Tự Do, 21 Tháng Giêng, Người
Nghèo, Người Lang Thang, Tiến Lên, Robespierre, Trình Độ, Được Đấy...
Hội Nhân Quyền đẻ ra Hội Hành Động. Đó là những người sốt ruột họ tự
tách ra và chạy trước. Nhiều đoàn thể khác tìm cách tuyển người trong các
hội mẹ. Các chiến sĩ kêu ca về việc bị lôi đằng này kéo đằng kia. Chẳng hạn
Hội Gaulois và Ủy Ban Tổ Chức Các Thị Trấn, Hội Đấu Tranh Cho Tự Do
Báo Chí, Hội Vì Giáo Dục Nhân Dân, Hội Chống Thuế Gián Thu. Rồi thì
Hội Những Người Thợ Bình Đẳng trong đó có ba phái: phái Bình Đẳng, phái
Cộng Sản, phái Cải Lương. Rồi Đạo Quân Bastilles, một đám chiến sĩ được
tổ chức theo kiểu quân đội: Cứ bốn người thì có một viên hạ sĩ chỉ huy, mười
thì có một viên trung sĩ, hai mươi thì có một thiếu úy, bốn mươi thì có một
trung úy. Trong đạo quân đó họ không biết nhau quá số năm người. Cách
xếp đặt này kết hợp tính cẩn thận với sự táo bạo, thấm nhuần thiên tài
Venise. Ủy Ban Trung Ương tức là cơ quan đầu não, có hai cánh tay: Hội
Hành Động và Đạo Quân Bastilles. Một liên đoàn của những người bảo vệ
dòng vua chính thống, tên là Liên Đoàn Những Tráng Sĩ Trung Thành rục
rịch giữa những tổ chức dân chủ ấy. Họ bị tố giác và khai trừ.
Các hội thủ đô đâm chi nhánh ở các thành phố lớn. Lyon, Nantes, Lille,
Marseille, đều có Hội Nhân Quyền. Hội Charbonnière, Hội Những Người Tự
Do. Thành phố Aix có một tổ chức Cách Mạng lấy tên là La Cougourde.
Chúng tôi từng nói đến tên ấy.
Ở Paris thì khu ngoại ô Saint Marceau nhốn nháo không kém khu ngoại ô
Saint Antoine và trường học cũng náo động như ngoại ô. Hiệu cà phê phố
Saint Hyacinthe và hiệu cà phê Sept Billards phố Mathurins Saint Jacques
dùng làm nơi liên lạc cho sinh viên Hội Những Người Bạn ABC, chi nhánh
