-ở Đức mà ngồi không ăn bám là điều sỉ nhục. Người Đức dù bị số phận
xua đuổi đến đâu đi nữa cũng không bao giờ chịu ngồi bó gối, thế nào họ
cũng phải tìm được một việc gì đó mà làm. Một lẽ đương nhiên là không
thể không lao động được. Còn đây là một dẫn chứng phản diện: chúng ta đã
nằm đây mấy tháng rồi, thử hỏi có ai làm gì hay không? Đụng đến chuyện
ấy là người ta lấy làm lạ: trong tù thì làm gì được! Một người trí thức nước
Đức sẽ không nói vậy. Ông ta sẽ ngồi viết hồi ký, viết báo, lo nghĩ công
việc của mình hoặc đọc sách báo, tóm lại, ông ta không có chơi bời phí
phạm. Còn chúng ta thì sao? Anh muốn nói gì thì nói, chúng ta không thể
thành người được.
Đến tận nửa đêm anh ta mới về. Bây giờ có thể làm việc được rồi.
Không còn ai đến ngồi quấy phá và lên lớp cho tôi về chuyện để lý do khiến
chúng ta không nên người được.
Chao ôi, tôi đã lầm to: lại có người đến. Người này dã lăn lộn nhiều năm
bên Pháp. Ông ta khe khẽ thì thầm sợ phiền đến giấc ngủ mọi người. Theo
lời ông, người Pháp là người biết làm việc ra trò, nghỉ ngơi và vui chơi ra
trò, dân tộc đó không bao giờ lẫn lộn thời gian làm việc với thời gian nghỉ
ngơi. Rồi ông ta khuyên tôi không nên làm việc quá nửa đêm như thế.
-Bây giờ anh đi ngủ ngay đi, sáng mai đầu óc tỉnh táo anh lại tiếp tục
viết. Bên nước ta mọi tưứ cứ lùng chùng với nhau: lao động, nghỉ ngơi, giải
trí, không cái gì ra cái gì cả. Lúc nghỉ thì mình làm việc, giờ làm việc mình
lại muốn nghỉ. Đấy cứ bảo tại sao chúng ta không biết làm việc cho có năng
suất. Không bao giờ chúng ta thành người được đâu. Không bao giờ!
Lúc ông ta đi thì tôi cũng không còn sức để viết được nữa. 2 mí mắt tôi
cứng lại. Tôi lăn ra ngủ vùi.
Sáng hôm sau tôi dậy thật sớm, lúc chưa ai dậy, và lại bắt tay vào việc.
Có một người cùng khám mà tôi rất kính nể vừa đi ngoài về.
