18. Trục trặc động cơ
1930 - 1931
Tới mức nào thì các người sẽ không còn ép buộc trái tim mình,
không còn nguyền rủa ham muốn vàng nữa?
VIRGIL, Kịch The Aneide
Tháng Mười Hai năm 1930, Maynar Keynes cho công bố một bài
báo có nhan đề “Đại Khủng hoảng năm 1930”, trong đó ông mô tả
thế giới như đang sống “trong bóng tối của một trong những thảm
họa kinh tế lớn nhất trong lịch sử hiện đại”. Trong năm trước đó,
sản lượng công nghiệp đã sụt giảm 30% tại Mỹ, 25% tại Đức và 20%
tại Anh. Tại Mỹ, hơn 5 triệu người đang phải tìm việc làm, con số này
tại Đức là 4,5 triệu và tại Anh là 2 triệu. Giá cả các loại hàng hóa trên
thế giới sụt giảm mạnh – giá cà phê, bông, cao su và lúa mì đã giảm
tới hơn 50% kể từ sau sự sụp đổ của thị trường chứng khoán. Ba trong
số những quốc gia sản xuất hàng đầu thế giới là Brazil,
Argentina và Australia đã phải từ bỏ bản vị vàng và phá giá đồng
tiền của mình. Trong ngành công nghiệp, giá bán buôn đã giảm 15%
và giá tiêu dùng cũng giảm 7%.
Gạt sang một bên tất cả các tin tức không mấy dễ chịu trên,
trong giai đoạn này, Keynes vẫn lạc quan, tuy rằng không thật sự rõ
ràng. “Chúng ta đã tự rơi vào một sự hỗn loạn trên quy mô rộng lớn
do sai lầm trong việc vận hành một cỗ máy tinh vi, một công việc mà
chúng ta không hiểu rõ”, ông viết. So sánh nền kinh tế với một
chiếc ô tô chết máy, ông tuyên bố rằng đó chỉ đơn thuần là vấn
đề “trục trặc magneto” (magneto là một thiết bị dùng để đánh lửa
trong hệ thống khởi động của ô tô), trục trặc này có thể sửa chữa đơn
