một lần nữa. Đầu tháng Mười Một, Von Havenstein xin nghỉ phép
vài ngày, để ra khỏi Berlin hòng xoa dịu bớt nỗi nhục trước sự kiện
Schacht được bổ nhiệm; song người ta cũng biết rằng ông còn có
bệnh trong người nữa. Giữa tháng Mười Một, ông quay lại văn phòng
của mình đặt tại tầng thượng toà nhà Ngân hàng Trung ương Đức.
Ngày 20 tháng Mười Một, đúng vào ngày Schacht ấn định tỷ giá quy
đổi của đồng tiền mới, sau một cuộc họp tổ chức buổi tối muộn với
ban quản trị ngân hàng, Von Havenstein đột ngột đổ bệnh và qua đời
do một cơn nhồi máu cơ tim vào hồi 3:30 sáng. Khi đó ông sáu
mươi sáu tuổi.
Có điều gì đó thật đau thương ở người đàn ông bản tính tốt bụng
này. Ông không đơn thuần là một viên chức đầy tinh thần trách
nhiệm, mà ai ai cũng phải công nhận ông là một con người tuyệt vời,
với Max Warburg, đó là “một nhân cách phi thường, với ý thức trách
nhiệm không gì lay chuyển được và cá tính rất mực đáng trọng.” Đi
đâu ông cũng được ngưỡng mộ, ông tốt bụng, nguyên tắc, và tử tế,
luôn là hiện thân của những phẩm chất tốt đẹp nhất của tầng lớp
mình. Trong suốt cuộc chiến tranh, trong khi hầu hết mọi người
đều nghe theo tiếng gọi của lý trí và ra sức mua gian bán lận, thì
Von Havenstein không những từ chối đặt chân tới chợ đen, mà còn
hiến một phần trong số tem phiếu bánh mỳ và thịt ít ỏi mà mình
có cho người nghèo. Tuy nhiên, đến năm cuối đời, dường như ông
đã mất hết ý thức về thực tại - có người nói rằng những áp lực
nặng nề mà ông phải gánh chịu đã khiến ông già sọm đi trước tuổi -
và hầu như chẳng mấy người than khóc trước cái chết của ông.
Mặc dù về lý Schacht đương nhiên là người kế nhiệm Von
Havenstein, song năng khiếu gây thù chuốc oán kỳ dị của ông vẫn
bám theo ông như hình với bóng. Những ý kiến phản đối gay gắt
nhất xuất phát từ chính ban quản trị Ngân hàng Trung ương Đức,
họ xem Schacht như một kẻ bất lương thích nhúng mũi vào công việc
