và gia đình. Ông đem việc này trình bày với mấy người bạn Pháp như luật
sư tập sự Jules Roux, dân biểu Marius Moutet, giáo sư Felicien Challayé để
nhờ họ giúp đỡ. Theo các bạn của Phan Chu Trinh kể trên, thì chắc chắn khi
hồi hương, ông sẽ bị nhà cầm quyền Pháp tại Đông Dương làm khó dễ, và
chính phủ Nam Triều sẽ trả thù. Muốn được an ninh, họ khuyên Phan Chu
Trinh nên xin nhập Pháp tịch, khi về nước sẽ hoạt động chính trị dễ dàng
hơn. Tuy nhiên việc xin nhập Pháp tịch chưa thực hiện, thì ngày 28-5-1925
Phan Chu Trinh xuống tàu về nước. Lần này có Nguyễn An Ninh cùng trở
về. Trước đó, bạn Phan Chu Trinh là ông Nguyễn Thế Truyền đã cùng các
bạn Pháp Việt khác tổ chức một bữa tiệc có trên 300 người tham dự, đãi
Phan Chu Trinh trước khi hồi hương. Phan bày tỏ nguyện vọng:
Một khi đặt chân lên quê hương xứ sở, tôi nguyện đem hết nghị lực bình
sinh mà thức tỉnh dân khí ba kỳ đồng tâm, hiệp lực đạp đổ cường quyền áp
chế.
26-6-1925, Phan Chu Trinh và Nguyễn An Ninh về tới Sài gòn, được
đông đảo thanh niên và đồng bào ra đón tận bến tàu. Vừa đặt chân lên bến
Nhà Rồng, Phan Chu Trinh được các thân hào nhân sĩ rước về cư ngụ tại
khách sạn số 54 đường Pellerin của nhà tư sản Huỳnh Đình Điển. Tuy còn
mệt, nhưng lúc nào Phan Chu Trinh cũng làm việc khẩn trương, tiếp khách
xa gần hâm mộ đến thăm. Vì thế bịnh cũ tái phát. Thấy vậy, Nguyễn An
Ninh rước Phan Chu Trinh về nhà thân phụ ở Quán Tre để cụ Nguyễn An
Cư và Nguyễn An Hưởng săn sóc thuốc men. Thời gian này, Phan Chu
Trình cố gắng diễn thuyết hai dân với các đề tài “Đạo đức luân lý Đông
Tây”, “Quân trị chủ nghĩa và dân tn chủ nghĩa” tại hội quán Thanh Niên Sài
gòn. Bịnh tình không có vẻ thuyên giảm. Các bác sĩ săn sóc khuyên Phan
Chu Trinh nên đi đổi gió ở Vũng Tàu, hoặc các tỉnh miền quê như Trà Vinh,
Sóc Trăng.
Sau đó, Phan Chu Trinh cùng vợ chồng người con gái là Phan Thị Châu
Liên, Lê Ấm lên đường đi Trà Vinh, xuống bãi biển Ba Động… Chuyến đi
này cũng nhằm mục đích khác: Vận động các Mạnh Thường Quân mở
trường học. Khi tới Mỹ Tho, Phan Chu Trinh được Đốc phủ Lê Văn Mầu
