Quan hệ Diệp Văn Cương và vợ
Huế, ngày 15 tháng Ba, năm 1903
Kính gởi Quan lớn Tổng Thống
Đông Dương Toàn Quyền
Thưa Ngài,
Tôi xin phép kính chúc Quan lớn Tổng Thống Đông Dương Toàn quyền
đại thần, người là gồm tài trí lượng, cả khoan hoằng trị nước, thời lấy lẽ
công bình vì giân, những ra lòng nhơn đức, dầu ai có sự gì oan khúc, hoặc
có sự gì trái lẽ, thời quan lớn cũng đều soi xét đến nơi cả thảy, cho nên từ
ngày nghe tin quan lớn cai trị mặt Đông Dương là ai ai cũng đều mừng rỡ
cả, rằng nay, quan lớn quả là ích quốc lợi giân lắm lắm.
Nay tôi có một sự oang khúc khổ tình bấy lâu nay lắm, xin nhờ ơn Quan
lớn xử lẽ công bình mà xét cho minh, cho tôi nhờ với.
Và hiệu Thành Thái năm thứ nhứt (1889) tên người tiếng thông ngôn là
Diệp Văn Cương lấy tôi làm vợ, đến năm thứ hai đổi về Sài gòn làm việc
Toà Phó Soái thời tôi ở Huế đến nay, giữ lòng một niềm, chỉ lo buông báng
nuôi con mà thôi, cũng có khi xin phép quan lớn cả hai nhà nước, nay tôi
đem con vào thăm nó và mẹ nó, thời cũng đem bạc tiền tôi theo mà tiêu,
chằng động của nhà chồng.
Qua đến Thành Thái năm thứ chín (1897), nó biểu mẹ nó đem ra cho tôi
một cái thơ, trong thơ ấy nói rằng, có đặng thơ người thiết nghĩa ở bên Tây
gởi qua cho nó rằng: Đến tháng ba Tây qua làm Khâm Sứ tại Kinh, thời
đem nó ra theo làm việc lại, xin tôi lo cho nó 7000$ đồng trả nợ cho người
ta, cho khỏi người ta kiện cáo, làm sự xấu hổ, miễn là đặng số bạc ấy thời
nó mỗi tháng lấy bạc bổng nó 200$ gởi ra lại cho tôi, cho đến khi nào nó
thôi làm việc quan, và nó lại xin làm tờ đến quan, đoạn mãi đất nhà riêng
mà giao lại cho tôi, vậy nên lúc ấy tôi nghĩ rằng đạo vợ chồng lấy tình thiệt
mà ở cùng nhau, cho nên thu xếp cửa nhà với, mượn thêm của bà con tôi,
hết thảy là 5000$, đem vào trả nợ cho nó, mà trả không đủ, nó lại vay thêm
bạc của tên Sidambaramchetty số lượng 5000$ khi đứng trong tờ vay của
