Các nhà giàu xưa ở Sóc Trăng
Theo dư luận của người địa phương sắp hạng, các nhà giàu xưa ở Sóc
Trăng như: “Nhứt An, nhì Phái, tam Chánh, tứ Định”. Đứng đầu trong giới
đại điền chủ Sóc Trăng là bà Phủ An, tức bà quả phụ hàm Đốc phủ sứ Lê
Văn An. Bà này là người quê quán tại Vĩnh Long, có chồng, rồi về lập
nghiệp tại chợ Sóc Trăng. Bà có nhà lớn như dinh Tham biện, tại châu
thành Sóc Trăng, nằm gần nhà ông chợ. Lúc đương thời, chỉ riêng một sở
đất ở làng Hoà Tú, nằm bên bờ kinh xàng, rộng tới 1.121 mẫu. Người ở đây
quen gọi là “Điền bà Phủ An”. Ở Nam Kỳ, nhứt là các tỉnh miền Tây, người
ta gọi các sở ruộng lớn là “điền”, chớ không gọi “đồn điền” như ở ngoài
Bắc. Cụ Vương Hồng Sển kể lại:
Ngày 6-5-1931, bà Phủ An từ trần, làm chúc ngôn do một tay tôi viết (vợ
cũ cụ Sển là cháu nội bà Phủ An), và ký thác nơi phòng chưởng khê, cho
Dương Thị Tuyết và Vương Hồng Sển đứng tên, làm chủ 220 mẫu ruộng tột
trong làng Hoà Tú, và cho riêng cháu gái gọi bằng bà nội tư trang gồm vô
số, cái bâu cổ không, cũng 320 hột, bông tai, cà rá và bạc mặt 80.000 đồng
(một số tiền quá lớn vào năm 1931). Bà Phủ An tên thật là Lê Thị Lâu, sinh
tại làng Long Mỹ, tổng Bình Thiềng, tỉnh Vĩnh Long. Ông Phủ Lê Văn An
là người quê quán tại Đồng Môn, Long Thành Biên Hoà. thuở thiếu thời,
nhờ thông hiểu tiếng Pháp, nên ông làm thông ngôn toà án Tây Ninh, rồi
đổi xuống Sóc Trăng lập nghiệp. Ông mất năm 1920. Nhà cửa ông bà là
một toà nhà lầu ngày nay côn kiên cố, ngó mặt qua dãy chợ cá của châu
thành, và đó là toà nhà lầu đầu tiên tại Sóc Trăng, xây cất bằng bê tông cốt
sắt”.
Gia đình giàu thứ nhì là ông Nguyễn Tấn Phát. Ông Phát có nhiều ruộng
đất ở Giá Rai, Hộ Phòng lên tới Số Trăng. Ông Phát có nhiều con là
Nguyễn Tấn Phòng, Nguyễn Tấn Nghị. Nối dõi là Nguyễn Tấn Lễ, Nguyễn
Tấn Quyên, Nguyễn Tấn Lợi… là cháu nội. Tất cả con cháu đều đỗ đạt, làm
quan, có người cử nhân, có người làm bác sĩ, làm làng, làm tổng. Gia đình
này bây giờ chỉ còn lại mấy con kinh đào được dân chúng nhắc nhở: Kinh
xã Phát, kinh huyện Phòng (Nguyễn Tấn Phòng làm tri huyện), kinh xã
