địa, rồi đến lời gọi của Moshe đưa dân tộc thoát khỏi ách nô lệ, cho đến việc
xức dầu tấn phong vua David, vị vua đã nói “Tôi” với các ngôn sứ là những
người đã cảnh báo rằng họ chưa làm được điều gì cho Thiên Chúa - họ có
thể ngoái lại nhìn và thấy Thiên Chúa đang dẫn dắt họ, từ nội tâm của người
này đến nội tâm của người khác và kể một câu chuyên, “điều mới lạ trên mặt
đất”, câu chuyện về chính bản thân họ.
Người ta biết quá ít về thời kỳ lưu đày của người Do Thái. Các tác giả
của kinh Thánh cảm thấy ghê tởm khi họ miêu tả Babylon cũng giống như
lúc họ miêu tả Sumer và Ai Cập. Nhưng trong quãng thời gian mà người Do
Thái tá túc trong mọi ngóc ngách của thế giới cổ xưa thì một vài người Do
Thái tỵ nạn nhờ vào kỹ năng buôn bán mà họ đã phát triển được trong thời
quân chủ, đã kiếm được của cải và miễn cưỡng rời khỏi nơi ở mới của họ.
Cho nên giai đoạn lưu đày đã đánh dấu bước khởi đầu về sự ly tán của người
Do Thái, một giai đoạn vẫn chưa đi đến hồi kết. Khi người Babylon bị người
Persians đánh bại, Cyrus, vua Persians ban hành một sắc lệnh mới cho phép
người Do Thái được ra đi (năm 538 trước Công nguyên, hầu như chính xác
là bảy mươi năm sau lời tiên tri của ngôn sứ Jeremiah). Một nhóm nhỏ
người Do Thái đã trở về với quê hương nguồn cội của họ và những năm tiếp
sau đó, số người trở về ngày càng nhiều hơn.
Những người quay về Zion không phải là những người đã bị đưa đi
nhiều năm trước đó. Một thế hệ mới, có quan điểm quốc tế hơn, xuất xứ từ
nhiều trung tâm văn hóa của thế giới cổ xưa, họ đến dể thêm vào sự tồn tại
khó khăn trên mảnh đất xưa nay bi bổ hoang. Họ đến đó mang theo những
cuốn sách, những cuốn sách đã cùng đồng hành với họ trong thời kỳ lưu đày
và được viết trong thời gian lưu đày. Trong suốt thời kỳ lưu đày hay ngay
sau lần trở về bộ kinh Tora được hoàn tất, là thể loại cuối cùng kết hợp xen
kẽ giữa văn chương của Judah và Israel với các mối quan tâm của các tư tế
cùng thời, những người, trong một thời kỳ không hòa hợp với nhau, cần
được nhấn mạnh tính liên tục và sự an toàn mà họ đã làm xuyên suốt những
sự miêu tả về các nghi lễ chi tiết, các lề luật và các gia phả, tất cả cộng gộp
lại tạo thành bản văn cuối cùng.
