– Đây là sự khẳng định tình yêu của chúng tôi; một đứa trẻ sanh từ
tình yêu phải được sung sướng.
– Bởi vì tôi tự đánh giá, một cách công tâm, rằng tôi khỏe mạnh và
cân bằng; và như thế tôi hy vọng là sẽ cho ra đời một con người thỏa mãn,
làm được nhiều điều tốt quanh nó.
Và thế đấy… Chỉ ba câu sau cùng tự chúng là khá hay. Còn những
câu kia!… Không phải là sự ích kỷ, nhưng ít nhiều gì cũng là sự vô thức
hoàn toàn. Như thế, những con người đó muốn trở thành các “nhà giáo
dục”. Nhưng “nhà giáo dục” cho cái gì mới được? Bằng phương tiện gì?
Với những sự hiểu biết nào đây? Sự sáng suốt nào đây? Và nhất là với tình
thương nào đây? Tim tôi đã run rồi, nếu như lương tri tôi thôi đã chưa làm
điều đó…
Giáo dục thường là sự thu hẹp
Bởi vì rất nhiều nhà giáo dục (cha mẹ, giáo sư, nhà đạo đức học,
triết gia, v.v…) là những người có tinh thần “hẹp hòi”. Họ co rút lại mỗi khi
họ có những tư tưởng không thể thay đổi, tự động loại bỏ tất cả những ý
nghĩ khác có thể. Đơn giản như việc thuộc một quốc tịch nào đó, một chủng
tộc nào đó, một tầng lớp xã hội nào đó, đã áp đặt những thu hẹp và thành
kiến người ta khó mà gạt bỏ được. Nhưng việc gạt bỏ những thành kiến đó
là rất cần thiết nếu người ta muốn các khả năng của chính mình trở nên
phong phú hơn, cũng như sẽ có được một ý niệm về giá trị của giáo dục.
Hơn nữa, hàng chục triệu người xoay quanh các mặc cảm, dồn nén, nỗi lo
sợ, ý kiến của họ, v.v… Tất cả điều này tự động sẽ đưa đến những ý nghĩ
sẵn có và thói quen vô thức. Điều này là hiển nhiên thôi. Nó là một vòng
xích bóp nghẹt các khả năng của trí tuệ. Nhân loại đã bị chia thành ô: và
mỗi ô như thế lại bị chia thành hàng ngàn phần nhỏ hơn. Và bắt đầu từ
những thu hẹp đó, người ta mới bắt đầu giáo dục.
Chúng ta hãy thí dụ một nhà quý tộc chỉ có thể là quý tộc, nghĩa là
không thể nào mở rộng tâm trí ông ta cho nhiều quan niệm khác hơn là
những quan niệm quý tộc, những thù địch, khoan dung, cố chấp, v.v… Vì
