Chất độc dược dần dần thấm vào, cơ thể ông càng giá lạnh và ngay trước
khi ông lâm vào trạng thái hôn mê, ông còn đưa ra những lời giáo huấn nói
về sự hy sinh mà ông đã quên dạy.
Plato kết luận như sau: “Đó là giờ phút cuối cùng của bạn chúng ta, một
con người xứng đáng mang danh con người nhất ở thời đại ông, hay hơn
nữa, là nhà thông thái sáng suốt nhất”. Đó là lời khắc trên mộ bia của ông
đã phản ánh trung thực nhất con người ông.
Chẳng bao lâu sau khi mai táng Socrates, dân Athens bắt đầu hối hận.
Những kẻ trước kia buộc tội ông bị tẩy chay hoàn toàn. Vài kẻ tuyệt vọng
quá phải treo cổ tự tử. Nhưng giờ đây, triết gia không còn nữa, dân thành
Athens giao cho Lysippus đúc tượng ông bằng đồng.
Cuộc đời Socrates là một tấm gương cho lý tưởng ông. Triết lý của ông
được Plato phổ biến, đã đánh dấu một kỷ nguyên mới trong tư tưởng con
người. Cicero, hùng biện gia người La Mã viết “Ông đã mang triết lý từ
thượng giới xuống trần gian”. Vì Socrates là người đã khai sáng nên triết lý
đạo đức. Ông không quan tâm đến siêu hình học, nhưng với chính con
người và sự giáo huấn con người, ông đã bị giễu cợt khi đưa ra những thí
dụ tầm thường trong đời sống hằng ngày, nhưng ông làm như vậy để dẫn
dắt con người đến điều thiện, đến chân lý và cái đẹp. Ông đã dùng lý trí để
tự điều khiển lấy mình.
Có một lần, khi nhìn cặp mắt lồi, đôi môi dày, chiếc mũi xẹp của con
người lùn mập nhỏ thó, một thầy tướng đã nói rằng, gương mặt Socrates đã
biểu lộ ông là một con người dâm đảng, một trong những kẻ bần tiện, tự
đắc và sa đoạ nhất thế giới.
Những người tôn thờ triết gia nổi giận và gần như muốn ám sát tên thầy
tướng, nhưng Socrates ngăn lại và lưu ý rằng “những điều tên thầy tướng
nói đều đúng nhưng nhờ ông đã biết dùng lý trí để sửa chữa những khuynh
hướng phóng đảng tồi tệ của mình”.
Nhưng nếu chúng ta phán đoán cuộc đời ông thì chúng ta thấy rằng,
những khuynh hướng thấp hèn của con người xấu xí đó được kiểm soát và
