Norman Maclean mất năm 1990, nhưng trong lòng hàng trăm
ngàn độc giả, ông vẫn còn sống mãi chừng nào cá vẫn còn bơi và
sách vẫn còn được in.
Khi Nơi dòng sông chảy qua được xuất bản vào năm 1976, tôi
đang sống bệ rạc ở phía bắc bang Vermont, một bang giàu gỗ
rừng giáp biên giới với Quebec, xa hiệu sách, không có điện hay
điện thoại và túi rỗng không. Lúc đó, tôi cũng vừa tập tành viết
những câu chuyện về câu cá và săn bắn cho tập san Gray’s
Sporting Journal. Phải đến những năm 1980, mặc dù đã tiến gần
văn minh thêm một trăm dặm nhưng vẫn sống ở vùng xa - một
ngôi nhà trang trại cũ nát ở chân một ngọn đồi dốc - tôi mới đọc
“quyển sách nhỏ” này của Norman Maclean.
Lúc đó là cuối mùa hè. Tôi đi về miền Tây và đang trên đường
trở về nhà, tại O’Hare, tôi vớ được một bản Nơi dòng sông chảy
qua. Chuyến bay đã hết hai phần ba quãng đường thì tôi mới bắt
đầu giở sách ra. Khi máy bay đáp xuống Burlington thì tôi đang
mê mẩn với Maclean, thả hồn vào những hàng liễu đỏ rậm rì dọc
bờ sông. Nhưng tôi phải cất sách đi vì còn cả một quãng đường
dài phải lái xe về trang trại. Tôi về đến nơi vào cuối giờ chiều,
trang trại tắm trong ánh sáng vàng xưa cũ mơ màng. Tôi quẳng
cái vali vào phòng khách, rót một ly nước và ra hiên ngồi đọc hết
quyển truyện. Ít có quyển sách nào có hấp lực khiến người đọc
say đắm đến nỗi không còn biết gì đến thế giới thực nữa. Nơi
dòng sông chảy qua có thứ lực hút đó, và khi tôi đọc dòng kết nổi
tiếng: “Tôi bị ám bởi những con nước”, tôi đã thở dài và nhìn lên.
Đó là một buổi chạng vạng sâu lắng. Ở đám cỏ cao phía cuối
hiên nhà, có lẽ cách khoảng sáu mét, một con mèo rừng to lớn
khác thường đang đứng nhìn tôi. Nó không động đậy, chỉ
thoáng nhúc nhích cái đuôi dựng đứng. Do tác động của quyển
sách, tôi vẫn đang ở trong “ánh sáng Bắc cực nhạt nhòa của hẻm
núi” và con mèo rừng trên bờ sông trông như chạy xuyên qua
