những xã hội thương nghiệp, chính thành tựu của các thương nhân
thống trị khái niệm về thành công của các công dân. Như Marx thừa
nhận: “Các ý tưởng thống trị ở thời đại nào cũng luôn là ý tưởng của
tầng lớp thống trị.”
Tuy nghe có phần nghịch lý, các ý tưởng này không bao giờ trở
thành thống trị nếu người ta nhận thức được là tính thống trị của chúng
quá mức mạnh bạo. Chính vì bản chất xảo trá của các tuyên bố ý thức
hệ nên ta sẽ không thể phát hiện ra chúng trừ phi các cảm quan chính
trị của ta được phát triển đủ đầy. Ý thức hệ được phóng thích vào xã
hội như một chất khí không màu, không mùi. Nó tràn ngập khắp các tờ
báo, mẩu quảng cáo, chương trình ti vi và sách giáo khoa, luôn phớt lờ
cái nhìn thiên lệch, có lẽ không logic và bất công về thế giới và nhẹ
nhàng hàm ý rằng nó chỉ đang thể hiện các chân lý lâu đời mà chỉ có
một thằng ngốc hay kẻ điên mới không đồng ý.
4.
Nhưng đầu óc chính trị non nớt lại cởi bỏ tính lịch sự và truyền thống,
từ chối buộc lỗi cho chính mình vì thâu nhận một thái độ đối nghịch
và hỏi, với tất cả sự ngây thơ của một đứa trẻ và sự gan lì của một luật
sư, “Điều này có buộc phải là như thế?”
Mặt khác một hoàn cảnh bức bách lại có thể xảy đến như một dấu
hiệu mà thiên nhiên đã bắt một số thành viên của xã hội phải hứng
chịu - và hứng chịu vĩnh viễn - giờ đây, bằng cách được diễn dịch lại
theo cách thức chính trị, có thể được gán cho những lực lượng xã hội
có thể thay đổi được về mặt lý thuyết. Tội lỗi và nỗi ô nhục vì thế có
thể chuyển biến thành sự thông hiểu và nỗ lực hướng đến một sự phân
phối địa vị cân bằng hơn.
5.
