tiên liệu rằng khi Ivan mất, ông ta có thể giành được vị trí của Shtabel
hay của Vinnikov - một cuộc thăng tiến đáng giá tám trăm rúp cộng
thêm phụ cấp cho những phí tổn thuộc về chức vụ. Một luật gia khác,
Pyotr Ivanovich, tưởng tượng giờ đây ông ta có thể đưa anh rể mình
chuyển từ Kaluga đến, một hành động sẽ làm vợ ông hài lòng và xoa
dịu tình trạng căng thẳng trong nhà. Tin này quả có chút gay go hơn
đối với gia đình Ilyich. Vợ Ivan, trong khi chẳng hề tiếc thương về cái
chết sắp đến của chồng, lại lo lắng về mức trợ cấp mình nhận được,
còn cô con gái quảng giao lại sợ đám tang cha có thể làm tan tành dự
định làm đám cưới của cô.
Về phần mình, Ivan chỉ còn vài tuần sót lại, nhận ra rằng ông đã
phung phí thời gian trên đời để có một cuộc sống trọng vọng bề ngoài
mà cằn cỗi bên trong. Ông nghiền ngẫm lại tuổi thơ, thời đi học và đi
làm, và thấy rằng mọi thứ ông đã làm đều được thôi thúc bởi khao
khát muốn tỏ ra quan trọng trong mắt người khác, các mối quan tâm
và cảm giác của chính ông luôn bị hy sinh nhằm gây ấn tượng với
những người mà giờ đây ông thấy rõ là chẳng màng chút gì đến ông.
Một đêm, khi ông nằm thao thức lúc gần sáng, bị cơn đau hành hạ,
“bất chợt ông cảm thấy những niềm thôi thúc hiếm hoi muốn chống lại
những gì mà những người ở địa vị cao xem là tốt đẹp, những thôi thúc
mơ hồ ông vẫn luôn kìm nén, đáng ra mới chính là thứ quan trọng, và
tất thảy những thứ khác đều không phải là điều có thực. Các nghĩa vụ
trong công việc, cách sống, gia đình, các giá trị bám lấy người ta trong
xã hội và nghề nghiệp của ông - tất cả những thứ đó đều có thể không
phải là điều thực.”
Sự hối tiếc của Ivan vì đã phung phí cuộc đời ngắn ngủi của mình
lại càng thêm trầm trọng khi ông nhận ra những người xung quanh chỉ
yêu địa vị của ông, chứ không phải cái tôi đích thực, dễ tổn thương
của ông. Ông giành được niềm tôn trọng vì là một thẩm phán, một
người cha giàu có và người chủ của gia đình, nhưng với tất cả tài sản
đó sắp sửa bay biến, trong thống khổ và sợ hãi, ông không còn có thể
