con người, hay diễn đạt bằng những từ ngữ quen thuộc đó là: tình yêu thương,
sự tận tâm và lòng trắc ẩn. Tuy nhiên, chúng ta thường không xem xét ý thức
trách nhiệm theo ý nghĩa và phạm vi rộng lớn của từ đó. Chúng ta chỉ nhìn
tinh thần trách nhiệm của con cái trong những phạm vi cụ thể: không dọn dẹp
phòng, đi học muộn, làm bài tập cẩu thả, lười tập piano, không vâng lời hay
cư xử không đúng mực.
Thế nhưng, thực tế là trẻ có thể lễ phép, giữ cho bản thân và phòng của chúng
sạch sẽ, làm bài tập về nhà đầy đủ trong khi vẫn đưa ra những quyết định vô
trách nhiệm. Điều này đặc biệt đúng với những đứa trẻ luôn được cha mẹ
nhắc nhở những việc cần làm, chúng có rất ít cơ hội để tự mình ra quyết định,
lựa chọn và xây dựng những giá trị tiêu chuẩn cho bản thân.
Mặt khác, những đứa trẻ được cho cơ hội tự quyết định, khi trưởng thành có
thể trở thành những con người theo cách gọi của các nhà tâm lý học là có tâm
lý vững vàng, tức là có thể hành động như người trưởng thành khi lựa chọn
bạn đời và công việc khiến người đó cảm thấy thỏa mãn.
Phản ứng xuất phát từ cảm xúc bên trong của trẻ đối với sự chỉ dẫn của cha
mẹ là yếu tố quyết định, cho thấy chúng tiếp thu được gì từ những điều cha
mẹ muốn chúng biết. Các giá trị không thể được truyền đạt hay dạy bảo trực
tiếp. Chúng chỉ được hấp thu và trở thành một phần của trẻ thông qua việc trẻ
noi gương những người chúng yêu thương và tôn trọng.
Như vậy, vấn đề ý thức trách nhiệm của trẻ bắt nguồn từ chính cha mẹ, hay
chính xác hơn là những giá trị mà cha mẹ thể hiện trong quá trình nuôi dạy
trẻ, có tác dụng làm sâu sắc thêm tình cảm yêu thương giữa cha mẹ và con
cái. Câu hỏi đặt ra ở đây là: những hành động và thái độ cụ thể nào có thể tạo
nên ý thức trách nhiệm mà chúng ta mong muốn ở trẻ? Phần còn lại của
chương này, tác giả sẽ dốc sức trả lời câu hỏi đó, đương nhiên là từ quan điểm
của một nhà tâm lý học.
Mục tiêu mong muốn và luyện tập hàng ngày
Tinh thần trách nhiệm ở trẻ bắt nguồn từ quan điểm và kỹ năng của các bậc
cha mẹ. Quan điểm bao gồm việc sẵn sàng cho phép trẻ cảm nhận tất cả cảm
74
