Người con gái cắt ngang lời bà goá :
- Mẹ ơi, mẹ dọn khoai cho các bác ấy ăn, còn con, con về đây mẹ ạ. Sáng
mai mẹ đưa các bác ấy đến gặp nàng Phật Nguyệt, mẹ nhé ! "
Làng Yển bên sông Thao có ông Đinh Văn Bôn làm nghề bốc thuốc là
người nhân hậu, hiền lành, được nhân dân yêu mến và quý trọng. Không
những ông mát tay hay thuốc mà lại sẵn sàng giúp đỡ người nghèo khó,
nhiều khi chỉ chữa hộ không cần trả công. Có những đêm trời rét như cắt
da, ông vẫn ra đi theo lời mời để chữa trị các con bệnh cấp cứu hiểm nghèo.
Nhà ông thuộc vào loại khá giả trong vùng, có của ăn của để. Tuy vậy ông
vẫn không được vui vẻ, thường vẫn phàn nàn " dao sắc không cứa được
chuôi ", vì làm bạn với bà Phí Thị Vang đã mười năm mà vẫn hiếm muộn
không được mụn con nào. Tới năm ba mươi tuổi, bà Phí Thị Vang mới có
mang, sinh được một gái. Hai vợ chồng mừng rỡ đặt tên con là Phật
Nguyệt. Nguyên chữ Đinh là họ ông và chữ Phí là họ bà đặt bên nhau thành
chữ Phật, ý ông muốn nói con gái là vầng mặt trăng của của cả hai vợ
chồng.
Chẳng may Phật Nguyệt mười lăm tuổi thì bố mẹ lần lượt qua đời, Phật
Nguyệt mồ côi cả bố lẫn mẹ, nhưng với tuổi mười lăm nàng đã sớm biết
suy nghĩ và tự do lo liệu được mọi việc gia đình. Vả lại họ hàng làng xóm
đều giúp đỡ nàng mà chẳng ai có bụng lấn át hay có ý coi thường nàng.
Cơ nghiệp của bố mẹ để lại có một nếp nhà gỗ năm gian, ba sào vườn và
vài mẫu ruộng. Vườn trồng dâu để nuôi tằm. Tháng năm kén tằm vàng óng
phơi trước sân trước ngõ mọi nhà. Cả làng Yển đều nuôi tằm kéo tơ bán
cho lái các nơi về ăn hàng. Ruộng làng Yển là chân ruộng chiêm trũng, lại
thường ngập nước sông nên cũng chẳng được bao nhiêu hạt lúa.
Phật Nguyệt có những suy nghĩ khác người. Và những suy nghĩ ấy nàng
thường bày tỏ với một người đàn bà góa đã có tuổi mà cả làng đều quen gọi
là " bà góa ", ở một túp lều nhỏ bên sông. Người đàn bà này có lẽ là một
