ngang ngược quá chừng ! Chúng coi dân ta như chó lợn ! Không lẽ cứ sống
mãi trong cảnh địa ngục trần gian này sao ? " Bà góa nói : " Dân thì muốn
đuổi giặc đấy, nhưng phải có một người tài giỏi đứng lên mới được. Nàng
thử xem như mẹ góa này, như dân chạ ta đây, làm gì được kia chứ ! ". Phật
Nguyệt muốn đem thân mình mà cứu dân báo quốc mới tìm đến ông chú,
ngỏ bày tâm sự. Ông chú là một nhà nho không đỗ đạt, ở làng làm thầy đồ
dạy học.
Ông chú nghe cháu nói, giật mình, không ngờ cháu lại có những ý nghĩ táo
bạo như vậy. Cháu nói một lần cháu nói hai lần, nghe nói mãi chú cũng lạ
lùng và kính phục cháu. Ông chú nói : " Đây là việc lớn, không phải
chuyện đùa. Đã làm phải kín đáo kiên trì. Này cháu ơi, dòng nước sông
Thao đỏ đặc phù sa chảy êm ả giữa đôi bờ đồng xanh núi biếc. Sông Thao
nuôi ta mà ta vẫn khổ. Phải chăng sông ấy là dòng máu hòa nước mắt của
dân Nam chảy mãi không bao giờ dứt ? ".
Cháu nói : " Sao chú lại nói những lời buồn chán như vậy ! Cháu quyết
đứng lên, chú phải giúp cháu. Sông Thao là mẹ hiền, châu Thanh Hoa
người đông, của nhiều, chẳng lẽ không có người hào kiệt hưởng ứng chúng
ta sao ? ".
Chú cháu bèn tìm họp người máu thịt được vài ba người, cùng bàn việc dời
non lấp biển.
* * *
Ba người ở ruộng khoai về làng Yển ở được sáu tháng vỡ đất làm trại,
trồng sắn cày ruộng. Ông chú đến gặp gỡ, cùng nói chuyện làm ăn và giúp
đỡ ba người trong mọi việc, nhưng vẫn kín đáo không nói gì tới những việc
chọc trời khuấy nước.
Một hôm ba người đến gặp Phật Nguyệt, nói rằng : " Người có lòng không
dám ngõ cùng nhau, bao giờ mới nên được việc lớn ? Nhà sắp đổ có gỗ tốt
sao không dùng ? ". Phật Nguyệt tươi cười nói : " Gỗ có ngâm lâu mới
