hận thù dân tộc đã cũ rích mà người ta vẫn khăng khăng ôm chặt không chịu
từ bỏ. Joachim Ziemßen còn phản ứng mạnh hơn, hễ ông người Ý sa đà vào
dòng suy luận loại này là chàng giận dữ cau mày quay đầu đi tỏ ý bất bình,
đôi khi chàng còn cắt lời ông ta giục về nằm nghỉ theo lịch điều dưỡng hoặc
lái câu chuyện theo hướng khác. Cả Hans Castorp cũng cảm thấy không có
trách nhiệm phải nghe những điều lầm lạc ấy, rõ ràng nó vượt quá thiện chí
tiếp thu mà lương tâm chàng khuyến khích, mặc dù cái lương tâm ương
bướng của chàng lên tiếng nhắc nhở thường xuyên đến nỗi thông thường
chính chàng là người gợi chuyện, yêu cầu ông Settembrini cho biết ý kiến
riêng mỗi khi ông ta tới ngồi vào bàn họ hoặc nhập bọn với họ cùng đi dạo.
Những tư tưởng và chí hướng này, Settembrini khẳng định, là giá trị tinh
thần cha truyền con nối trong gia đình ông ta. Ba thế hệ liên tiếp đã dành cả
cuộc đời và khả năng trí tuệ để phục vụ những mục tiêu ấy, đời ông, đời cha
và đời con, mỗi thế hệ theo một cách riêng: người cha cũng nhiệt tình không
kém người ông, mặc dù không phải là một chiến sĩ trực tiếp đấu tranh cho tự
do như Giuseppe Settembrini mà là một học giả trầm lặng chân yếu tay
mềm, một văn nhân đấu tranh bằng ngòi bút. Nhưng phải biết ông là một
văn nhân có tầm vóc thế nào! Một người thấm nhuần chủ nghĩa nhân đạo,
không hơn không kém, nhưng với lòng nhân ái ông cũng làm chính trị, ông
cũng nổi loạn chống lại tất cả những gì bôi nhọ và chà đạp lên nhân phẩm
con người. Có kẻ buộc tội ông quá tôn sùng hình thức; nhưng ông ngợi ca vẻ
đẹp cũng chỉ nhằm mục đích duy nhất là để nâng cao giá trị của nhân phẩm,
để vạch rõ sự tương phản chói lòa giữa thời đại khai sáng và thời trung cổ
tối tăm, cái thời nhân loại không chỉ đắm chìm trong thù địch và mê tín mà
còn phỉ báng cái đẹp đến mức phủ nhận hình thức, và ngay từ đầu ông đã ra
sức đấu tranh cho những quyền lợi thế tục của con người, cho tự do tư tưởng
và hạnh phúc trên mặt đất, còn bầu trời thì bọn chim sẻ cứ việc chia nhau
Prometheus
! Vị thần ấy là hiện thân đầu tiên của chủ nghĩa nhân văn, cũng
như hình ảnh Satana trong bài thơ cùng tên của Carducci… Ôi, lạy Chúa, giá
mà hai anh em họ được nghe vị học giả xứ Bologna, kẻ thù của nhà thờ, cất
tiếng châm chích và đả kích thói đa sầu đa cảm Cơ Đốc giáo của những kẻ
theo chủ nghĩa lãng mạn hồi ấy! Nghe ông ta phê phán những khúc thánh ca
