biến trì trệ đối đầu với nguyên tắc vận động không ngừng, với sự tiến bộ.
Cũng có thể gọi một cái là triết lý Á châu và cái kia là triết lý Âu châu, vì
châu Âu là cái nôi của các phong trào cách mạng, của phê bình và tự phê
bình để dẫn đến hành động cải cách, trong khi lục địa phía Đông là hiện thân
của trạng thái tĩnh, bất động và bất biến. Không cần phải nói cũng biết thế
lực nào sẽ giành thắng lợi cuối cùng - đó là sự khai sáng, sự hoàn thiện trí
tuệ. Vì ngày càng có nhiều dân tộc giác ngộ những tư tưởng nhân đạo để
cùng tiến bước trên con đường xán lạn đi tới tương lai, chủ nghĩa nhân đạo
ngày càng lan rộng khắp châu Âu và bắt đầu tràn sang châu Á. Nhưng chúng
ta còn thiếu nhiều chiến thắng, những người giác ngộ tư tưởng nhân văn cao
đẹp với ngọn đuốc trí tuệ trong tay còn phải cố gắng và hy sinh nhiều nữa
mới đến được cái ngày các quốc gia chưa từng trải qua công cuộc khai sáng
ở thế kỷ thứ mười tám cũng như cuộc cách mạng tư sản năm 1789 đủ sức
vùng lên lật đổ ách thống trị phong kiến và tôn giáo. Nhưng ngày ấy rồi sẽ
đến, ông Settembrini quả quyết với nụ cười mỉm tinh tế dưới bộ ria mép uốn
cong, nếu không dũng mãnh trên cánh đại bàng thì sẽ nhẹ nhàng theo bước
chim câu, ngày ấy sẽ mở đầu bằng ánh bình minh rạng rỡ của tình hữu nghị
giữa các dân tộc anh em chia sẻ những giá trị chung về trí tuệ, khoa học và
luật pháp; đó là kết quả của liên minh thần thánh giữa các nước do nhân dân
làm chủ, một liên minh sáng ngời chính nghĩa ngược hẳn với liên minh ba
lần đê tiện của bọn chúa đất và triều đình phong kiến, kẻ tử thù của ông nội
Giuseppe Settembrini thuở trước, tóm lại là một thế giới đại đồng. Nhưng để
đạt được mục tiêu tối hậu này ta phải giáng được một đòn chí tử vào trung
tâm của nguyên tắc trì trệ, nô lệ kiểu phương Đông và đập tan mọi sức
kháng cự của nó, mà hang ổ không đâu xa lạ chính là Vienna. Nước Áo là
đầu não của chế độ phong kiến hủ bại, đánh rắn phải đánh giập đầu, trước
hết là để báo thù cho quá khứ và sau nữa để mở đường cho lẽ phải và hạnh
phúc ngự trị trái đất này.
Khúc đột biến sau rốt và kết luận hùng hồn của Settembrini thì Hans
Castorp bỏ ngoài tai, chàng để nó trôi tuột đi như nước đổ đầu vịt chẳng
thèm quan tâm vì kết luận ấy hoàn toàn trái ý chàng, mỗi lần phải nghe
chàng lại thấy ngại ngùng khó xử như khơi dậy một xích mích cá nhân hay
