dỗ bảo ban và tìm cách gây ảnh hưởng đến đời sống tinh thần chàng; nhưng
mặt khác nhận thức của chàng đã vững vàng đến độ chàng dám cân nhắc
đánh giá ý kiến của ông ta và không phải lúc nào cũng sẵn sàng biểu lộ đồng
tình. ‘Coi kìa’, chàng nghĩ bụng, ‘ông ta nói đến nghệ thuật trào phúng
giống y chang bữa trước nói về âm nhạc, chỉ còn thiếu điều quy kết nó là
‘đáng ngờ về chính trị’ nữa thôi, có thể bảo rằng nó đáng ngờ kể từ lúc
không còn là một ‘công cụ giáo dục truyền thống’ nữa! Nhưng hài hước mà
lại ‘giúp người nghe không một phút nào hiểu sai ý nghĩa của vấn đề’, thì
nhân danh Chúa, theo ý mình chẳng còn quái gì là hài hước nữa. Chỉ còn là
một bài học luân lý khô không khốc!’ - Tuổi trẻ thật vô ơn trên con đường
trau dồi tư tưởng. Họ điềm nhiên đón nhận món quà tri thức rồi lại cằn nhằn
chê ỏng chê eo.
Tuy nhiên chuyển những ý nghĩ ấy ra thành lời vẫn còn có vẻ mạo hiểm
quá đối với Hans Castorp. Chàng giới hạn sự phản kháng của mình ở chỗ cự
lại lời buộc tội ông Settembrini nhắm vào Hermine Kleefeld mà theo chàng
là quá bất công, hay nói đúng ra là vì những lý do nhất định chàng xếp nó
vào hạng bất công.
“Nhưng mà cô tiểu thư ấy mắc bệnh nan y!” Chàng cãi. “Cô ấy bệnh nặng
thực sự và có đầy đủ lý do để mà tuyệt vọng! Ông còn đòi hỏi gì ở cô ấy
nữa?”
“Bệnh tật và tuyệt vọng”, Settembrini bảo, “là những hình thức biểu hiện
thói buông tuồng nhu nhược.”
‘Thế còn thi sĩ Leopardi’, Hans Castorp nghĩ thầm trong bụng, ‘người đã
tuyệt vọng đến nỗi mất lòng tin vào khoa học và tiến bộ? Và còn bản thân
ông nữa, hỡi ông thầy luân lý? Ông cũng mắc bệnh và cứ quanh quẩn ở trên
này, Carducci nếu còn sống hẳn đã buồn lòng không ít vì ông.’ Nhưng chàng
chỉ bảo:
“Ông nói thế nào ấy. Cô tiểu thư kia có thể xuống âm phủ bất kỳ lúc nào,
mà ông lại bảo rằng buông tuồng nhu nhược! Cái này ông phải giải thích rõ
hơn mới được. Nếu ông nói: Bệnh tật đôi khi là hậu quả của thói buông
tuồng, thì còn có lý…”
