Và người ta làm thế với mục đích cứu vớt đấy!
Ngoan cố và bất công có thể lý giải phần nào cho thái độ nhẫn tâm nhất
thời ấy. Nhưng nguyên do chủ yếu nằm ở chỗ, tra tấn là kết quả của sự tiến
bộ về trí tuệ.
Trí tuệ ông Naphta không còn sáng suốt nữa rồi.
Hừ, ông ta vẫn còn minh mẫn lắm. Ông Settembrini là người duy mỹ, chỉ
biết tôn thờ cái đẹp, rõ ràng ông ta không nắm vững lịch sử hình thành luật
pháp thời Trung cổ. Đó là một quá trình tiến hóa về nhận thức, dựa trên
những cân nhắc thuần lý trí và dẫn đến kết quả là Chúa Trời dần dần bị loại
trừ ra khỏi đời sống pháp luật. Con người mất lòng tin vào sự phán xét công
bằng của Chúa, vì hằng ngày mắt thấy tai nghe cảnh phần thắng thuộc về kẻ
mạnh, ngay cả khi y trái lè ra. Những người cùng một giuộc với ông
Settembrini, những kẻ ưa hoài nghi, phê phán đã rút ra kết luận này và bày
ra Tòa án giáo hội để thay thế cho hệ thống tư pháp còn ấu trĩ thời cổ đại, họ
không muốn phó thác hoàn toàn việc xét xử vào tay Chúa nữa, mà cho rằng
để tìm ra sự thật cần phải có lời thú tội của bị cáo. Không thú tội không kết
án - quan niệm này cho tới ngày nay cũng vẫn còn phổ biến trong dân gian:
đó là bản năng bám rễ sâu từ trong tiềm thức, mặc cho chuỗi bằng chứng có
kín kẽ và thuyết phục đến mức nào, lời tuyên án vẫn bị coi là không hợp
thức nếu thủ phạm không thú tội. Nhưng làm thế nào để có được lời thú tội?
Làm thế nào vạch trần sự thật từ cái đám chứng cớ và nghi vấn kia? Làm sao
nhìn thấu tim óc một kẻ khăng khăng chối tội và ra sức giấu giếm sự thật?
Nếu tinh thần đã không có thiện chí thì chỉ còn cách nhằm vào thể xác là thứ
người ta có thể tiếp cận được. Tra tấn, để đạt được lời thú tội không thể thiếu
kia, là một phương pháp hợp lý và cần thiết. Cái người đòi hỏi cũng như đưa
vào áp dụng phương thức xét xử dựa trên lời thú tội chính là ông
Settembrini, và như thế ông ta chính là cha đẻ của tra tấn.
Ông văn sĩ xin các quý ông khác có mặt ở đây chớ có tin lập luận này. Đó
là một trò ngụy biện quỷ quyệt. Nếu như mọi sự diễn ra đúng như ông
Naphta dạy, nếu như lý trí quả thật là tác giả của cái điều kinh khủng ấy, thì
điều đó chỉ chứng tỏ rằng lý trí thời nào cũng cần có một chỗ dựa tinh thần
và trí tuệ, và những kẻ tôn thờ bản năng tự nhiên chẳng có lý do gì để mà lo
