xem lại một đoạn trong bộ phim Mỹ Công chúa và cướp biển, trong đó Bop
Hope đang ném một cái nhìn giận dữ lên khẩu súng bị kẹt đạn của mình và
bực bội thốt lên: “Made in Japan !”. Để minh họa cách thức mà Nhật Bản
đã leo lên hàng đầu trong số các cường quốc công nghiệp của thế giới,
chúng tôi xin chọn mô tả hai quá trình: quá trình phát triển của công nghiệp
điện tử và quá trình phát triển của công nghiệp xe hơi. Thật ra, chúng tôi
cũng có thể chọn những điển hình khác, vì các ví dụ về thành công của
Nhật Bản phải nói là vô số.
Ngành đồng hồ chẳng hạn. Thử hỏi nhà sản xuất đồng hồ nào của châu
Âu là không bị tổn thương trước những tiến bộ vượt bực của ngành đồng hồ
Nhật Bản ? Có thể khẳng định rằng không ai trong số đó là không bị tổn
thương cả. Sự cạnh tranh bất ngờ của nhà chế tạo Nhật Bản – như la Seiko,
Citizen hay các hãng khác – đã làm rung chuyển một cách dữ dội sự độc
quyền của châu Âu, đến mức mà các hãng nổi tiếng, đã phải phá sản vì
không còn khách mua. Không còn một pháo đài nào còn được dành lại cho
châu Âu: từ đồng hồ đeo tay loại thường đến đồng hồ đeo tay loại cao cấp;
từ đồng hồ báo thức loại phổ cập đến đồng hồ quả lắc trong nhà bếp; từ
đồng hồ văn phòng cho đến các đồng hồ công cụ chính xác… Khắp mọi
lĩnh vực người Nhật đều đặt dấu chung cuộc. Người Nhật là những người
đầu tiên đã tung ra thị trường với số lượng lớn các loại đồng hồ điện tử
Quart vận hành tốt hơn và giá rẻ hơn các loại đồng hồ chạy bằng cơ truyền
thống. Người Nhật cũng là người đầu tiên bán ra các loại đồng hồ có ghi
năm, tháng, trước cả khi các hãng Tây phương kịp nhận ra thảm họa để có
thể ngăn chặn một sự xuất huyết, thì các hãng Nhật Bản đã tiêu diệt gọn
một bộ phận cạnh tranh đáng kể nằm bên ngoài biên giới của mình. Đến
năm 1990, trong số 753 triệu đồng hồ sản xuất ra trên thế giới, riêng đồng
hồ Nhật đã chiếm 325 triệu chiếc. Ngành đồng hồ Thụy Sĩ chỉ còn 78 triệu
[7]
Chuyện tương tự cũng đã diễn ra với xe máy. Các nhà chế tạo Nhật Bản
đã bắt đầu xâm nhập vào thị trường này từ cuối những năm 60. Cuộc đánh
cược thật là khó khăn và liều lĩnh, bởi vì người Nhật không hề có kinh
nghiệm đáng kể nào trong lĩnh vực này. Nhưng các samourai bước vào cuộc
cạnh tranh này không thể nào chỉ dựa vào thị trường hạn hẹp của nước mình
để mà sống. Để không phải thất bại một cách thảm hại, cần phải hấp dẫn
được khách hàng Tây phương và xuất khẩu hàng loạt. Đối với các xí nghiệp
của châu Âu và Hoa Kỳ, bầu trời khi ấy hãy còn rất xanh, không một áng
mây. Norton, BSA, Triumph của Anh; Guzzi, Ducati của Ý và nhiều hãng
khác nữa đã bán ra các loại xe mô tô và xe đạp gắn máy với một quy trình
thiết kế và mẫu mã (Design) rất ít thay đổi so với hồi trước chiến tranh. Các
kiểu dáng đề nghị chỉ có tính chất phụ thuộc và mỗi hãng tự điều hành lĩnh
vực thương mại của mình. Động cơ bốn thì, thắng trống, ăn lái nhẹ và tạo
