Chương
1
Ở
mọi thời đại, con người ta vốn có phẩm giá, tính độc lập, khát vọng tự
do và hạnh phúc, tình yêu, lòng can đảm, sự cao thượng, sự cả tin, tính hào
phóng, lòng cảm thông và nhân hậu, đồng thời người ta cũng có lòng căm thù,
nỗi sợ hãi, tính ích kỷ, đê tiện, thù hận, phản bội, ngu xuẩn, gian dối, thờ ơ,
độc ác, nghi kỵ, tỵ hiềm, ghen tuông, keo kiệt và nhiều thuộc tính khác.
Những tính chất đó của bản chất con người vốn được thiên nhiên ban tặng và
chúng hầu như không thay đổi hàng ngàn năm nay. Nhưng mỗi lúc, mỗi thời
đại đem đến cho chúng ta những sắc thái mới, mở ra những tầng đáy mới, tìm
thấy những hình thức xã hội mới và khả năng xuất hiện mới.
Vấn đề ở chỗ những tính cách này hòa trộn ở mức độ nào trong mỗi chúng
ta? Chúng ta kiểm soát chúng thế nào, trí tuệ và lòng yêu tự do, phẩm giá và
lòng trắc ẩn của chúng ta phát triển đến đâu? Đó chính là thứ vận hành chúng
ta. Liệu con người ta có thể cố tình gây hại cho người khác mà trong thẳm sâu
tâm hồn không thấy cháy bỏng cảm thông? Liệu có thể thản nhiên đi qua khi
thấy người ta làm nhục kẻ yếu, tàn tật, một cô gái, một đứa trẻ hay một kẻ hèn
nhát? Liệu anh ta sẽ nghĩ gì về bản thân, sẽ an ủi lương tâm nổi loạn bằng
những biểu hiện gì?
Tôi đang nói về những người tâm lý khỏe mạnh, trí tuệ bình thường và tâm
hồn phát triển. Còn có những hạng khác - những sinh vật kỳ cục, ích kỷ, thô
thiển, cả đời chỉ tuân theo bản năng sinh tồn. Họ không có xu hướng phân tích
trí tuệ các hành vi của mình cũng như những gì diễn ra xung quanh và chẳng
bao giờ suy nghĩ về sự tồn tại của những cảm xúc cao cả nào. Với một người
như vậy, chỉ cần ăn no, mặc ấm, đủ khả năng thỏa mãn nhu cầu cơ bản, sử
dụng những tiện ích tối thiểu của nền văn minh (điện, nước, tivi) và thêm nữa
là không cần làm việc nhiều. Dĩ nhiên, đó là một thái cực. Trong cuộc sống,
chúng ta gặp hàng trăm, hàng ngàn những thể loại làng nhàng của bản chất
con người: Từ thô thiển nhất đến phức tạp nhất, trí tuệ cao nhất. Tất cả những
