quan, lúc này là do các cơ quan đảng tiến hành. Mà ở đó thì người ta không
đùa - ngay cả thánh Pavel người ta cũng buộc đủ thứ tội, trong đó có cả thoái
hóa đạo đức… Không phải vô ích mà bố mẹ tôi đã cảnh báo cho tôi: việc phục
vụ trong các cơ quan nhà nước xô viết, nhất là các cơ quan tòa án- công tố,
không phải để cho những người có lòng nhân và kẻ thế tục, chưa kể đến việc
phục vụ trong KGB và công an. Nhân tố con người, tính độc đáo, chính kiến
của bản thân khác với của lãnh đạo, trong các cấu trúc này bị loại trừ tuyệt
đối. Rất đáng tiếc, về tất cả những cái đó tôi chỉ lờ mờ đoán ra.
*
* *
Việc hiểu đầy đủ rất lâu sau mới đến. Rốt cuộc Arkađi Veneđictovich, con
người khép kín, xấu xí đó cũng chỉ là một trong số họ. Theo các hành lang của
tòa nhà Văn phòng Tổng công tố đi lại những người ủ rủ, tập trung, ăn mặc
thông thường trong bộ quần áo bạc thếch, được may kém, lỗi mốt với các màu
tối. Đồng phục công tố viên được phát ba năm một lần, vì vậy mọi người mặc
tã đến mức thủng áo. May bộ mới bằng tiền túi không dám liều ngay cả với
những người có thu nhập thêm ngoài lương - tất cả cố gắng tỏ ra nghèo khổ.
Hầu như không thấy các khuôn mặt vui tươi, sáng sủa, nếu không tính các cô
gái đánh máy và nữ thư ký.
Những người này sống bằng cái gì? Họ có những mối quan tâm, niềm vui
sướng gì? Xét theo các câu chuyện trong nhà ăn và các hành lang, thì cơ bản
là các ngày sinh nhật, các ngày lễ. Vấn đề chính là ai, đồ uống gì và uống bao
nhiêu. Ai trong số lãnh đạo tới dự, ông ta có quan tâm cá nhân tới người kể
chuyện hay không, có gợi ý dù chỉ là thoáng qua về cơ hội thăng tiến hay
không… Các nô lệ nhút nhát, đáng thương không xa lắm với nhân vật bất tử
của Gôgon - Akakia Akakievich! Không biết, họ sống trong điều kiện như thế
nào? Sinh hoạt của họ được sắp xếp ra sao? Nếu xét theo chuyện ít ai trong số
họ vội vã phóng về nhà sau giờ làm việc thì có lẽ không tốt. Sau khi kết thúc
ngày làm việc các nhân viên thường ở lại hàng tiếng đồng hồ để chơi cờ,
đôminô, lén lút uống vôdka, gần chín giờ lại ăn lần nữa trong nhà ăn, và chỉ
sau đó mới trở về nhà. Có lẽ, chẳng có buổi tối ngon lành lẫn câu chuyện bình
an tha thiết sau bàn ăn được trải bằng khăn hồ trắng và những khuôn mặt vui
vẻ của các thành viên gia đình chờ đón họ. Mọi thứ đều không phải: trong căn
