Chương
17
H
ai ngày sau tôi cũng nhận được bằng tốt nghiệp và toàn thể lớp chúng tôi
cùng với mấy giảng viên, đã đi xe ra ngoại ô thành phố tổ chức ăn mừng. Suốt
cả tuần lễ tên Công tước cùng với một nhóm bạn đã triển khai một hoạt động
sôi nổi: thu tiền của mọi người, thuê hai xe buýt và một xe tải chở mọi vật
dụng cần thiết đến nơi cắm trại - củi, một số lương thực để chế biến thịt
nướng, que xiên thịt nướng, đồ uống. Chúng tôi đi xe tới một địa điểm đẹp
nhất trong hạt Garnhi kế cận Erevan: nước chảy, khe sâu, núi non, rừng rú,
những di tích cổ. Mọi người hào hứng chuyện trò về đủ mọi chuyện, tạo dựng
những kế hoạch tương lai.
Bấy giờ là năm 1963. Nikita Khơrusốp, một nhân vật thất thường, xung
động, còn lãnh đạo đất nước. Đôi khi, nghe những lời diễn thuyết của ông ta,
giao giảng một cách thô thiển toàn bộ tiến trình phát triển thế giới từ những
quan điểm mác xít, tôi lại nghĩ: “Làm sao một con người, chiểu theo mọi kích
thước tham chiếu không phù hợp với vai trò một lãnh tụ, lại đạt đến những
đỉnh cao như vậy? Quả thực, “bằng trí óc không hiểu nổi nước Nga”. Một con
người làm mưa làm gió ở Ukraina trong giai đoạn đại khủng bố, đòi trung
ương mỗi lúc một tăng hạn ngạch những người, thuộc vào số phải đưa đi tù và
đầy ải, con người mà nhúng tay ra lệnh bắn vào đám công nhân đình công ở
Novotserkaxsk năm 196234(1), con người, mà theo lời của người ấy nổ ra vụ
khủng hoảng Caribê và sự thể suýt dẫn đến chiến tranh thế giới thứ ba, làm
sao mà ông ta lại có thể trở thành nhà lãnh đạo một quốc gia rộng lớn ngần
ấy?
Sau đó, những con người, hoàn toàn không đáp ứng với chức vụ họ được
giữ là những nhà lãnh đạo một đế chế khổng lồ, ảm đạm và phi nhân đạo, nối
theo nhau hết người này thay người khác lên nắm quyền rồi lại ra đi, tôi, đã
học hỏi được kinh nghiệm cuộc đời, không còn ngạc nhiên nữa, và còn đâu cái
cường quốc vĩ đại kia nữa! Không cần sự thúc ép nào từ bên ngoài, chỉ do
