chú ý chi tiết, biết cách thức nộp một bài viết, phỏng vấn và phát triển
nguồn tin. Nếu họ không học nghề này, họ sẽ bị bắt và lúc đó thì ông cũng
mệt đấy”. Những điệp viên kia lập tức quay trở lại Việt Tấn xã theo mệnh
lệnh của Tuyến là phải tham gia chương trình huấn luyện báo chí một cách
nghiêm túc. Thế là Phạm Xuân Ẩn, bản thân vốn là điệp viên Cộng sản, giờ
lại đang huấn luyện cách thức tạo vỏ bọc cho các điệp viên chống Cộng của
bác sĩ Tuyến. Tại Việt Nam, đây là chuyện vô tiền khoáng hậu.
Như Thái dự đoán, Ẩn không ở lại Việt Tấn xã lâu, mà chuyển tới hãng
tin Anh Reuters, cộng tác với phóng viên người Úc Peter Smark, người có
văn phòng làm việc đặt ngay trong khu tổng hành dinh của Việt Tấn xã .
“Peter Smark thực sự hiểu Việt Nam. Ông cần đọc các bài báo của ông ấy”,
Ẩn nói, với chất giọng gợi ý rằng chúng tôi sẽ có nhiều chuyện để thảo luận
sau khi tôi tìm đọc thêm tài liệu. Buổi tối hôm đó tôi vào mạng để tìm kiếm
các bài viết của Smark và đã bắt gặp bài “Chết và nôn mửa: Ý nghĩa thực sự
của chiến tranh”(5) được viết năm 1990, nhưng nhắc lại những trải nghiệm
của ông ta tại Việt Nam vào năm 1961. Bài viết giúp tôi thấy rõ vì sao Ẩn
muốn tôi tìm hiểu thêm về Smark: “Chúng tôi đi xuyên qua, những cánh
đồng xanh đến ngôi làng kế bên Mỹ Tho. Trên bờ ruộng lúa, những cây dừa
đung đưa theo gió. Dưới ánh mặt trời như thiêu đốt giữa trưa, ba bé gái nói
líu ríu như dế kêu và lấy tay che miệng cười khi thấy những gã đần ông
ngoại quốc nặng nề và vụng về đang xông vào thế giới của chúng. Nằm
chỏng chơ như rác trên đất bùn là những xác người. Tôi vẫn còn nhớ và sẽ
không bao giờ quên được con số xác chết, 82. Trận đánh xảy ra vào ngày
hôm trước và bấy giờ lũ ruồi đã bu đầy. Tôi đã lường trước cảnh máu me,
màu xám khủng khiếp của những xác chết lòi ruột, và mùi hôi thối. Tuy
nhiên, tôi đã không hề tính tới tình huống đụng đầu với lũ ruồi. Không rõ
tại sao tôi chưa từng nghĩ về ruồi nhặng. Hoặc chuột. Và thế là, ở tuổi 24,
tôi đã khám phá ra chiến tranh thực sự là cái gì. Khi tôi nôn mửa và mồ hôi
vã ra như tấm trong cái ngày ấy vào năm 1961, những ý nghĩ chẳng ăn nhập
gì với nhau đột nhiên cuộn xoáy trong đầu tôi…”, Smark viết.
Khi trở lại nhà Ẩn vào ngày hôm sau, tôi đã đưa cho ông bài báo nọ.
“Tôi đã nói chuyện với ông ấy khi ông ấy trở về từ Mỹ Tho. Ông ấy đã biết
