sau, tôi hỏi: 'Trước những thứ đó, anh có giận không?” Trong đời viết lách,
đi phỏng vấn, tôi thường gặp hai thái độ trả lời loại câu hỏi này. Một là ra
sức thanh minh, hai là giận dữ phê phán lại. Ông Ẩn chỉ trả lời đơn giản:
“Cái nghề nó vậy”, ông hiểu những gì người tình báo phải trải qua. Một thái
độ thật khách quan.
Câu hỏi thứ hai, tôi hỏi vào trước lúc ông mất. Thật ra là lúc ông mới
nằm viện, chưa bị mở khí quản, còn đến lúc mất thì ông không nói được
nữa. Hôm đó ông còn bình thường, còn nói nhiều chuyện, phần lớn là bông
đùa về bệnh tật của mình. Trong khoảnh khắc trầm lắng yên tĩnh, thích hợp
cho tâm tình, tôi hỏi: “Cho đến bây giờ, còn điều gì làm anh buôn nữa
không?”, ông Ẩn nói rất nhỏ, không còn cao giọng như lúc nãy bông đùa:
“Hoàn cành dân khó quá. Những ông trung tướng, thiếu tướng nằm đây, con
cái bộn, phài thuê người châă sóc. Người giúp trông bệnh là người mẹ mới
38 tuổi đi nuôi bệnh để lo cho 5 đứa con. Khố lắm. Nằm viện là dòm cảnh
đó. Buồn không, là buồn chỗ đó. Đừng có quên, đồng bào mình còn khổ.
Tài giỏi, giàu có, tiến sĩ… kệ cha anh, nhưng anh không nghĩ thế không
được. Nhắm mắt không yên tâm cái đó”.
Đó là day dứt cuối cùng của ông. Hậu thế muốn làm gì cho Phạm
Xuân Ẩn, đó không phải là làm cho ông. Bởi vì làm gì cho dân, cho con
người khỏi khó, đó là mục đích mà ông và bao người đã dấn thân, chấp
nhận hy sinh.
Nguyễn Th| Ngọc Hải
______________________
Phỏng vấn Larry Berman
Hòa bình là ước mơ của Phạm Xuân Ẩn
Trong quá trình dịch cuốn Điệp viên hoàn hảo, tôi đã có rất nhiều cuộc
trao đổi với tác già Larry Berman về các chi tiết trong cuốn sách. Trong mỗi
bức thư điện tử gửi tôi, Giáo sư Berman đều kết thúc bằng lời chào “Hoa
binh”, thay cho “trân trọng” hay “thân mến”. Một lời chào giản dị nhưng
hàm chứa một khát vọng lớn lao của ông và của tất cả chúng ta.
