Vu gia
Phan Châu trinh
Chương 16
Phan Châu Trinh theo dõi khá sát hoạt động của Nguyễn Ái Quốc và rất
mừng chàng trai trẻ này đã có những suy nghĩ sắc sảo và rất quyết liệt khi
chọn con đường cho mình. Một thanh niên Annam vô danh vô tánh ấy mà
không bao lâu trở thành một trong những người sáng lập Đảng cộng sản
Pháp, không phải chuyện ai muốn cũng được. Đúng là tuổi trẻ tài cao. Bản
lĩnh nhứt của Nguyễn Ái Quốc mà Phan Châu Trinh đánh giá hơn hẳn thế
hệ mình là trong lúc Đảng xã hội Pháp họp đại hội vào cuối năm 1920 tại
thành phố Tours (Pháp) để tranh luận về việc nên theo Quốc tế thứ hai hay
Quốc tế thứ ba, thì Nguyễn Ái Quốc là đại biểu chính thức và duy nhất của
các nước thuộc địa và cũng là người Việt Nam đầu tiên tham dự đại hội của
một chính đảng Pháp. Cầm tờ báo trên tay mà Phan Châu Trinh cứ run
khan và ứa nước mắt. Ngay tại diễn đàn này, con trai của người bạn đồng
khoa của ông đã không chỉ đại diện quốc dân Việt Nam mà còn đại diện các
dân tộc thuộc địa khác trên thế giới đọc tham luận tố cáo những tội ác của
thực dân đế quốc nói chung, thực dân Pháp tại Đông Dương nói riêng, kêu
gọi gai cấp công nhân và những người cách mạng chân chính Pháp cần phải
hoạt động một cách thiết thực để ủng hộ cuộc đấu tranh cách mạng của
nhân dân Việt Nam và các thuộc địa khác. Phan Châu Trinh đọc đi đọc lại
lời trích từ tham luận của Nguyễn Ái Quốc được đăng trên tờ báo: "Đảng
phải tuyên truyền chủ nghĩa xã hội trong tất cả các thuộc địa. Chúng tôi
thấy rằng việc Đảng xã hội gia nhập Quốc tế thứ ba có nghĩa là Đảng hứa
một cách cụ thể rằng từ nay Đảng sẽ đánh giá đúng tầm quan trọng của vấn
đề thuộc địa. Chúng tôi rất sung sướng khi nghe tin thành lập một đoàn
thường trực nghiên cứu vấn đề Bắc Phi, và mai đây, chúng tôi sẽ vui mừng
nếu Đảng phái một đồng chí của Đảng sang Đông Dương để nghiên cứu tại
chỗ những vấn đề ở xứ đó, và nghiên cứu những hoạt động cần phải tiến
hành"(1).
Một chàng trai Annam da vàng, mũi tẹt đã dám nói sang sảng trên diễn đàn
