trăng. Nếu ông đi thì khó mà vuốt mắt cho anh lần cuối cùng. Và một khi
đã nhậm chức mới mấy ngày lại phải từ quan về thọ hiếu anh thì còn ra thể
thống chi. Với người anh cả, ông không thể không làm vậy được. Anh cũng
như cha và người anh của ông đã làm trọn vai trò người cha đối với ông:
cho ông ăn học nên người, cầm trầu rượu đi hỏi vợ, cưới vợ cho ông…
“Sinh sự chi dĩ lễ. Tử táng chi dĩ lễ, tế chi dĩ lễ"
. Những lời dạy của
thánh hiền còn đó, sao ông lại vội quên chỉ vì chút danh chút phận ?
Dường như đọc được ý nghĩ của ông, người trưởng tộc lên tiếng:
- Các bác, các chú có mặt ở đây chữ nghĩa rõ ràng không bằng cháu, nhưng
hiểu đời chắc có hơn cháu. Các bác, các chú ở đây không dám múa búa
trước cửa Lỗ Bang, nhưng cũng võ vẽ biết ít nhiều điều thánh hiền dạy.
Khổng tử dường như có dạy: "Phụ tại quan kỳ chí, phụ một quan kỳ hạnh,
tam niên vô cải ư phụ chi đạo, khả vị hiếu hỷ"
. Do vậy, cháu nên xem
lại.
Phan Châu Trinh chỉ biết nói lời cám ơn, và cuộc họp gia tộc coi như chấm
dứt. Ông trở lại giường bệnh chăm sóc cho anh. Thấy ông bước vào, vợ
ông đứng dậy nhường chỗ và hỏi:
- Mấy chú, mấy bác khuyên mình nên đi phải không ?
Phan Châu Trinh gật đầu rồi ngước nhìn vợ, hỏi:
- Ý mình thế nào ?
- Em không biết. - Vợ ông cúi đầu vân vê tà áo. - Ra làm quan cũng tốt,
nhưng bất hiếu thì người ta cũng cười. Dĩ nhiên, mình làm quan thì không
ai dám cười ra mặt nhưng họ sẽ cười thầm. Hồi nhỏ, cha em thường dạy…
- Mình cứ nói, tôi không trách chi đâu
- Cha em thường dạy, con người mà bất trung bất hiếu thì… không còn là
con người. - Nói xong, vợ ông biết mình lỡ lời, nên ấp úng: - Em… Em…
xin lỗi mình.
Phan Châu Trinh mỉm cười, đứng lên ôm lấy bờ vai của vợ, nói:
- Mình nói đúng lắm. Cha dạy không sai đâu. Thôi mình đi lo công việc đi.
Mọi chuyện của tôi, tôi biết sắp đặt.
Vợ ông vặn mình ra khỏi vòng tay chồng, kéo tay áo chùi nước mắt. Phan
Châu Trinh nhìn vợ bước xuống nhà ngang trong lòng cũng không biết
