PHAN CHÂU TRINH - Trang 24

ăn xin cũng sẵn sàng nuôi nó và gia đình suốt đời, nên các cụ đừng ngại.
Dù hắn có ra làm quan hay ở nhà cày ruộng cũng vẫn là cụ nghè của làng.
Bao năm qua, hắn ở nhà vừa dạy học, vừa cày ruộng, chúng tôi vẫn qúy
trọng, bây giờ cũng thế chẳng có chi quan trọng. Quan nhất thời, dân vạn
đại, ấy mà. Chúng tôi tuy ít học, nhưng rất hiểu điều ấy. Mấy cụ đến chơi là
vinh dự cho làng tôi. Có mắm ăn mắm, có muối ăn muối miễn hai cụ đừng
chê là chúng tôi chu toàn được tất.
Cả hai anh em đứng dậy đáp lễ. Phan Châu Trinh thưa:
- Thưa bác, chúng cháu với anh nghè nhà ta là chỗ bạn bè, xin bác và bà
con đối xử chân tình như đối xử với con cháu trong nhà là qúy lắm rồi, chứ
một tiếng là cụ nghè, hai tiếng là cụ phó bảng, chúng cháu thấy… khó quá.
Cụ trưởng tộc vuốt râu cười khà khà:
- Các anh nói rứa là chúng tôi hiểu được cái tâm của các anh, nhưng đây là
lễ. Tiên học lễ, hậu mới học văn. Tuổi của các anh là con cháu, nhưng tác
của các anh là bề trên. Theo chỗ tôi hiểu, cụ tôi dùng ở đây không phải
tiếng gọi người sinh ra ông bà mình, mà là tài năng. Chẳng phải các anh
cũng đã gọi nhau như thế ư ?
Huỳnh Thúc Kháng mỉm cười, chắp tay xá dài, nói:
- Quả có như vậy, nhưng đây là trong nhà, người nhà. Bác gọi cụ nghè nhà
ta là thằng nghè thì cũng gọi tụi con y như vậy mới thật tình.
Cụ trưởng tộc lại vuốt râu cười khà khà ra chiều thích thú.
- Thôi được ! Thôi được ! Nhưng tiếng gọi đầu môi không quan trọng.
Quan trọng ở chỗ tấm lòng. Nhưng các anh hãy để tôi thủ lễ cho lớp con
cháu học tập, chứ chẳng lẽ làng tôi khi chưa có ai đỗ ông nghè, ông cống
thì phong hóa tốt tươi, nay có người đỗ đạt rồi thì phong hóa lụn bại ? Nếu
thiệt sự như rứa thì chúng tôi chẳng mong ai đỗ đạt làm chi.
Hai người nhìn nhau mỉm cười, lắc đầu trước lý sự của cụ trưởng tộc. Lúc
ấy cũng vừa lúc Trần Qúy Cáp và một số học trò đi chơi ở đâu kéo về với
con heo mọi bị trói khiêng đi lủng lẳng ra chiều vui vẻ lắm.
Kể từ đó, căn nhà tranh ba gian hai chái của Trần Qúy Cáp lúc nào cũng
chật người và chuyện nổ như bắp rang. Bà con trong làng từ già đến trẻ, kể
cả những cô gái tuổi độ trăng tròn nếu rảnh lúc nào thì đến giúp gia đình