PHAN CHÂU TRINH - Trang 60

người tù. Vì lẽ đó, quan tham biện cho Phan Châu Trinh ra ngoài làng sống
với số dân ít ỏi hiện có trên đảo.
Anh em đều mừng rỡ, và Phan Châu Trinh không giấu việc làm trước đây
của mình. Nếu thật như bọn lính mã-tà nói thì chắc rằng Hội Nhân quyền
đã can thiệp với chính phủ Pháp, chứ thật ra, bọn quan Annam coi ông như
kẻ thù nguy hiểm, muốn ông chết ngay, chết càng sớm càng tốt. Ông đã
dám tố cáo những hành vi xấu xa của bọn chúng với chính phủ Pháp, nên vì
quyền lợi cá nhân mà bọn chúng muốn triệt ông, bắt bớ bạn bè của ông, kể
cả dám ngang nhiên chém ngang lưng một ông tiến sĩ đang giữ chức giáo
thụ mà không cần tra xét. Mọi người đều lắng nghe và hứa cố gắng sống
cho xứng đáng một con người. Nếu ông trời ngó lại, họ được về đất liền, họ
sẽ thực hiện những gì Phan Châu Trinh và phong trào Duy Tân mong
muốn.
Chia tay với anh em tù án nặng, trong lòng Phan Châu Trinh cũng thấy
buồn buồn, nhưng việc gì đến ắt phải đến không thể cưỡng lại được.
Trước mắt ông, biển cả mênh mông và con người quả thật nhỏ bé. Một làng
nhỏ mấy chục nóc gia gọi là làng An Hải. Ai đặt cái tên làng cũng hay và
trong thâm tâm ông cũng cầu mong họ mãi mãi được an vui. Phan Châu
Trinh không biết họ đến đây từ lúc nào và cả đời họ chắc không hề biết ở
đất liền có những gì. Có khi vậy mà ông đỡ phiền não.
Phan Châu Trinh cứ suy nghĩ mông lung, cất bước theo chân hai người lính
mã-tà. Sau khi được thông báo, các hương chức nhìn ông một hồi rồi chấp
nhận ông gia nhập vào cộng đồng. Các hương chức dẫn ông ra phía bìa
làng, chỉ một khoảnh đất, nói:
- Ông làm nhà ở đó mà ở. Lo làm ăn chứ chẳng ai nuôi cơm như nhà tù
nuôi ông đâu.
Phan Châu Trinh cám ơn rồi nằm lăn ra đất mặc cho họ nói chuyện dưới đất
trên trời chi đó. Phan Châu Trinh hít thở khí trời một cách sung sướng. Chỉ
có mấy bước chân mà tâm trạng thật khác nhau, khí trời dường như cũng
khác nhau, và Phan Châu Trinh ngủ lúc nào chẳng hay. Khi thức giấc dậy,
ông thấy chừng mười người dân làng đang hì hục dựng cho ông túp lều.
Ông chưa biết sự thể ra sao, thì một người lớn tuổi nói: