quan, nhân sinh quan và giá trị quan, tư tưởng tình cảm, kinh nghiệm sống,
phạm vi lấy đề tài của nhà văn để nói về "phong cách", tôi cho rằng có gì
đó không xứng tầm, bởi điều cốt lõi của phong cách nằm ở nhân cách và
tâm linh của nhà văn, còn việc bộc lộ nhân cách hay phản chiếu tâm linh là
điều mà kỹ xảo hay thủ pháp đương nhiên cũng không thể tạo ra được, vì
vậy, thực chất cốt lõi của phong cách, đầu tiên vẫn là thứ không thể tách rời
khỏi nội dung tư tưởng của tác phẩm, cũng chính là "mảnh đất", là "giọt
sương" mà hoa màu không thể tách rời, theo cách nói của Tôn Lê.
Thứ hai, chúng ta đương nhiên phải phản đối "Thuyết quyết định đề
tài", nhưng không thể vì thế mà bước đến một thái cực khác – "Thuyết đề
tài không khác biệt". Đề tài tất nhiên đến từ cuộc sống, hơn nữa có thể nói
"cuộc sống có ở mọi nơi", thế nhưng cuộc sống không hề giống nhau, có
cuộc sống huy hoàng tráng lệ, có cuộc sống tăm tối vụn vặt, có cuộc sống
thâm sâu, có cuộc sống bề nổi. Đó là sự khác biệt giữa "cây mọc ở nơi
thâm sơn đại trạch" và "chậu cảnh để trang trí trong phòng điều hòa" mà
Tôn Lê nói đến; chính là sự khác biệt giữa "én biển" và "chích chòe". Ở
đây, chúng ta vô tình hạ thấp giá trị của "chậu cảnh" và "chích chòe", vì văn
nghệ phải đa dạng hóa mới có thể tạo nên muôn hình vạn trạng. Toàn cảnh
muôn hoa khoe sắc cho thấy sự phồn vinh về mặt ý nghĩa. Vì vậy, vẻ đẹp
tinh tế của "chậu cảnh" và sự linh động của "chích chòe" cũng là thứ cần
thiết trong nhu cầu thẩm mỹ của con người, chúng ta không chỉ cần đến sự
tồn tại của chúng, mà còn phải nuôi dưỡng chúng, nhưng dù thế nào thì
chúng cũng không thể thay thế được "cây mọc nơi thâm sơn đại trạch" và
"én biển" bay lượn trên biển rộng, bởi đối tượng sau ấy còn có thể phản ánh
cả tinh thần thời đại vĩ đại của chúng ta, có thể đại diện cho cả hình ảnh dân
tộc phấn đấu của chúng ta, có thể thể hiện chân thực bản chất xã hội của
chúng ta. Tóm lại, chúng có thể thể hiện giai điệu vươn cao của đất nước ta.
Một tác phẩm phản ánh thành công những sự việc lớn, thì ý nghĩa giáo dục,
ý nghĩa nhận thức, thậm chí là công năng thẩm mỹ của nó sẽ lớn hơn nhiều,
sâu sắc hơn nhiều so với những tác phẩm thành công trong việc khắc họa
những sự việc nhỏ bé, đây là điều không thể nghi ngờ, bởi nó không đổi
