Tất nhiên, vấn đề nói đến đây vẫn chỉ là phiến diện, bởi đề tài có to
lớn đến đâu, nếu không thể sáng tạo ra sinh mệnh của nó, cũng sẽ trở nên
vô giá trị. Một mặt, văn học là sự phản ánh quá trình trải nghiệm sáng tạo
cuộc sống xã hội; mặt khác, xã hội phải được nhào nặn ra từ ảnh hưởng bởi
tính sáng tạo của văn học, tức là, xã hội cung cấp tư liệu cho văn học, còn
văn học cung cấp quy phạm cho xã hội. Chuyển hóa tư liệu thành quy
phạm là hoạt động sáng tạo của nhà văn. Trong đó bao gồm: mọi ý nghĩa về
mặt nội dung của đề tài. Nếu không có những thứ thuộc về yêu cầu chủ
quan để trở thành chính bản thân nhà văn, nếu không trải qua sự ấp ủ về
tình cảm và sự nuôi dưỡng máu thịt của chính nhà văn, thì tuyệt nhiên
không thể kết thành quả ngọt sáng tạo nghệ thuật. Ví dụ, hai vấn đề hiện
thực lớn phản ánh trong Phán quyết là tham ô và cuộc đấu tranh sắc bén
chống tham ô với việc các doanh nghiệp lớn đứng trên bờ vực phá sản do
tham ô gây nên, không chỉ đi vào thế giới cảm xúc của Trương Bình, mà
còn trải qua cả suy nghĩ và lý giải của ông, khiến chân lý lịch sử và ý
nguyện nhân dân biến thành yêu cầu máu thịt của chính nhà văn, thế nên
vấn đề hiện thực mà tác phẩm phản ánh mới có thể phát ra lực tấn công tư
tưởng to lớn, mới có thể thổi bùng lên nhiệt huyết và ánh sáng của nghệ
thuật. Trương Bình đã làm được điều mà Lỗ Tấn yêu cầu: nghiêm khắc
trong chọn đề tài, sâu sắc trong việc khai thác. Tức là, thành công của tác
phẩm, nhìn từ góc độ lựa chọn đề tài, then chốt nằm trong việc tác giả lựa
chọn đề tài như thế nào, tức là đầu tiên phải nghiên cứu nhận thức đề tài
một cách chính xác và sâu sắc. Và sở dĩ Trương Bình làm được đủ chính
xác, đủ sâu sắc là vì khi xử lý đề tài ông luôn tin tưởng vào một tiêu chuẩn
thị phi rằng: "Đội ngũ chúng ta hoàn toàn làm việc vì giải phóng nhân dân,
vì lợi ích của nhân dân." Đây là cán cân trong lòng bách tính.
Mức độ khai phá đề tài của Trương Bình đối với Phán quyết đã cấu
thành nên nền tảng nội hàm tư tưởng của tác phẩm, cũng cấu thành nên nền
tảng sáng tạo hình tượng của tác phẩm. Đây là điểm chúng tôi chú trọng
nhắc đến dưới đây.
