Bùi Thụy Đào Nguyên
Phan Thanh Giản
Phần II
II.Đánh giá nhân vật lịch sử Phan Thanh Giản:
Có thể nói kể từ khi Phan Thanh Giản mất đi, việc đánh giá về ông đã tốn
hao không biết bao nhiêu là giấy mực. Đại thể trước sau có 3 loại ý kiến:
1/ Đề cao ông “thức thời”, là “thương dân, yêu nước”. Ông chỉ chịu một
phần trách nhiệm để mất đất, còn triều đình nhà Nguyễn mới là kẻ chịu
chính.
2/ Kết tội ông để mất đất, nhưng ca ngợi lòng trung nghĩa của ông.
3/ Kịch liệt lên án ông về mọi mặt.
Bây giờ, ở những năm đầu của thế Kỷ XXI, những nhà nghiên cứu nhìn về
nhân vật lịch sử Phan Thanh Giản ra sao? Trước khi tìm hiểu vấn đề này,
chúng ta nên xem xét thật khách quan về “lỗi” thứ 6 của ông:
2.1 Đại đồn Chí Hòa thất thủ- sự khởi đầu một thời kỳ nô lệ:
Trước tham vọng và sức mạnh vũ khí của bọn thực dân phương Tây, triều
đình Huế lúc bấy giờ tồn tại 2 khuynh hướng: chủ chiến & chủ hòa. Riêng
vua Tự Đức thì tỏ ra khá lúng túng trước cả 2 khuynh hướng ấy.
Và rồi đại đồn Chí Hòa (bọn Pháp nói trại là Kỳ Hòa), chiến lũy kiên cố do
đại thần Nguyễn Tri Phương, thiết lập với 20 ngàn quân thường trực, 10
ngàn dân quân, 150 khẩu đại bác đủ loại kích cỡ, ở Biên Hòa có 15 ngàn
quân chính qui sẵn sàng ứng cứu; trong khi liên quân của Pháp & I Pha
Nho chỉ có 5000 quân, 50 chiến thuyền đủ loại,;vậy mà đại đồn được xây
dựng hơn năm với công sức của mấy vạn quân & dân, chỉ bảo vệ được hơn
