lao động chết đối với lao động sống, của sản vật đối với người sản xuất. "
Quá trình đó chính là sự vật hóa diễn ra như sau:
1. Công nhân bị tư bản cố định thống trị vì họ trở thành một vật phụ thuộc
vào máy móc.
2. Gia tăng sự thống trị về mặt lượng của tư bản đối với lao động.
3. Lao động chết (tư bản) thống trị lao động sống.
Nếu trong tập Bản thảo kinh tếẾtriết học Marx đã đặt ra những cơ sở đầu
tiên phân tích hiện tượng tha hóa về mặt kinh tế, tuy những phân tích này
chưa chỉ rõ ra được động lực cưỡng bách sự lao động biến con người công
nhân phụ thuộc vào máy móc, trở thành hàng hóa, chính là sự "tích luỹ tư
bản," thì những tác phẩm thời trưởng thành từ Những Nguyên lý phê phán
Kinh tế chính trị học đến Tư bản, tư tưởng chủ yếu của Marx vẫn là minh
chứng sự khác biệt giữa quan điểm kinh tế cổ điển, coi cứu cánh của sản
xuất là con người, và quan niệm kinh tế tư bản chủ nghĩa coi cứu cánh của
sản xuất là sự giàu có và cứu cánh của con người là sản xuất. Ông chỉ ra
đặc tính tàn bạo của nền sản xuất tư bản chủ nghĩa là "người lao động hiện
hữu vì quá trình sản xuất chứ không phải quá trình sản xuất vì người lao
động. "
Sự tiến triển trong tư tưởng Marx có thể chỉ ra: ở tác phẩm thời trẻ, Marx
phân biệt giai cấp chiếm hữu (giàu có) và giai cấp vô sản (nghèo khó), thì ở
những tác phẩm thời trưởng thành như Những Nguyên lý và Tư bản, điểm
chủ yếu chính là đặc tính vật hóa, phi nhân hóa của lao động trong sản xuất
TBCN, ở đó tha hóa có tính tất yếu, bởi vì "phương thức sản xuất này lần
đầu tiên tạo ra đồng thời với sự tha hóa tổng quát của cá nhân đối với tự
thân cũng như tha nhân, tính phổ quát và toàn diện của những quan hệ và
khả năng của con người" (Những Nguyên Lý). Trong Tư bản ông xác định
"về mặt lịch sử, mối quan hệ đảo nghịch (Verkehrung) - giữa chủ thể và
khách thể, tức là người sản xuất và sản vậtẾxuất hiện như một giai đoạn
quá độ tất yếu. " Marx đã phát hiện ra được vị trí của giai cấp vô sản và giai
cấp chiếm hữu cùng biểu hiện sự tha hóa của con người, tư tưởng này được
trình bày trong tác phẩm thời trẻ: giai cấp chiếm hữu tự bằng lòng ở trong
