PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 64

lý luận này đến chỗ phát hiện ra bản chất của sự bóc lột trong một xã hội
dự trên chiếm hữu tư nhân, tương ứng với quan điểm duy vật lịch sử của
ông. Das Kapital góp phần cấu thành lý luận về lịch sử Ế nói như
Althusser, Marx phát hiện ra "một khoa học về lịch sử".
Có thể nói phát hiện thứ tư trong lý luận về tư bản của Marx là quy luật về
sự bần cùng gia tăng, nó gắn liền với sự xuất hiện một đạo quân trừ bị công
nghiệp trong xã hội, nghĩa là những người lao động thất nghiệp, sự tiêu diệt
dần mòn những giai cấp giữa, nhưng đồng thời cũng dẫn đến những khủng
hoảng của chế độ kinh tế tư bản chủ nghĩa. Marx viết: "Rốt cuộc tầng lớp
cùng khổ của giai cấp công nhân và đạo quân trừ bị công nghiệp càng lớn
thì hiện tượng bần cùng chính thức càng tăng. Đó là quy luật chung tuyệt
đối của tích lũy tư bản" (Je grosser endlich die Lazarusschichte der
Arbeiterklasse und die industrielle Reservearmee, desto grosser der
offizielle Pauperismus. Dies ist das absolute, allgemeine Gesetz der
kapitalistischen Akkumulation).
Tuy nhiên, lý luận về sự bần cùng không có tính cực đoan tuyệt đối như
một số người mácxít ở thế kỷ hai mươi này khẳng định. Nếu trong những
tác phẩm thời trẻ như Lohnarbeit und Kapital (1849) hay Manifesto (1848),
Marx quan niệm sự cùng khổ tới chỗ tuyệt đối, tiền lương của công nhân
được ấn định sao theo một nguyên tắc ban phát cho họ mức sống tối thiểu
thì ở trong những tác phẩm về sau, tư tưởng của ông có phần ôn hòa hơn,
như trong Grundrisse (1857/58), giá trị lao động phần nào được xác định
bởi những nhân tố văn hoá, đời sống công nhân có những nhu cầu gia tăng,
và đến DasKapital, Marx không chủ trương lý luận cùng khổ tuyệt đối mà
phân tích những yếu tố:
- toàn thể lương công nhân biến đổi theo tỷ lệ nghịch với sản lượng toàn
dân.
- lợi tức trung bình của công nhân thường trực biến giảm so với lợi tức của
tư bản trung bình.
- công nhân kiếm được một lợi tức giảm so với nhu cầu gia tăng.
Marx còn phát hiện một quy luật khác là quy luật tỷsuất lợi nhuận giảm
xuống mang tính mâu thuẫn nội tại phổ biến của sản xuất tư bản chủ nghĩa,