PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 66

ra những giai đoạn khủng hoảng dư thừa định kỳ, cho nên nó mang sẵn tính
sản xuất vô chính phủ, với mục đích duy nhất là tăng giá trị trao đổi, nghĩa
là chiếm hữu giá trị thặng dư được nhiều.
Trong quyển III này, Marx nhận xét: "Tư liệu – phát triển vô điều kiện
của những lực lượng sản xuất của xã hội - thường xuyên đối nghịch với
mục tiêu giới hạn, sự tự phát
triển (Selbstverwertung) của tư bản hiện có". Điều này giải thích:
- Mối quan hệ của lực lượng cấu thành khái niệm tư bản là trở ngại thực
sự của sản xuất tư bản chủ nghĩa.
- Lý luận tỷ suất lợi nhuận giảm xuống.
Trong tất cả những mâu thuẫn nội tại của chủ nghĩa tư bản, mâu thuẫn cơ
bản là sự đối nghịch giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất đã được
đề ra trong Góp phần phê phán kinh tế chính trị học (Zur Kritik der
politischen Oekonomie,1859) thường được dẫn đến nhiều nhất, biểu hiện
quan điểm duy vật lịch sử của Marx:
"Trong sản xuất xã hội của đời sống con người đi vào những quan hệ sản
xuất nhất định, thiết yếu, độc lập với ý chí của họ, những quan hệ sản xuất
tương ứng với một giai đoạn phát triển nhất định của những lực lượng sản
xuất vật chất. Tổng thể những quan hệ sản xuất này tạo thành cấu trúc kinh
tế của xã hội - nền tảng thực trên đó nảy sinh ra kiến trúc thượng tầng chính
trị và pháp lý cũng như những hình thái đặc thù của ý thức xã hội. Phương
thức sản xuất trong đời sống vật chất xác định những quá trình đời sống xã
hội, chính trị và tinh thần nói chung. Không phải ý thức con người quyết
định sự hiện hữu của mình mà ngược lại, sự hiện hữu xã hội quyết định ý
thức con người. Ở một giai đoạn phát triển nhất định, những lực lượng sản
xuất vật chất trong xã hội đi đến chỗ mâu thuẫn với những quan hệ sản xuất
hiện có - hay diễn tả về mặt pháp lý - đó là mâu thuẫn với những quan hệ
sở hữu chúng đã hoạt động trước đó. Từ những hình thái phát triển những
lực lượng sản xuất những quan hệ này trở thành những xiềng xích của
chúng. Đó là khởi sự của thời đại cách mạng xã hội. " (In der
gesellschaftlichen Produktion ihres Lebens gehen die Menschen bestimmte,
notwendige, von ihrem Willen unabhangige Verhaltnisse ein,