PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 65

kéo theo sự sụp đổ của chủ nghĩa tư bản vì khoa học kỹ thuật tiến bộ, tổng
thể tư bản cố định tăng, lao động thiết yếu để sản xuất cùng một số lượng
sản phẩm giảm xuống, do đó tỷ số của tư bản lưu động đối với tư bản cố
định cũng giảm kéo theo sự giảm tỷ suất lợi nhuận trung bình xuống.
Tỷ suất lợi nhuận giảm là một trở ngại thường xuyên cho sự phát triển lực
lượng lao động sản xuất. Đó là một trong những nhân tố xác định sự mâu
thuẫn của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
Những mâu thuẫn này được biểu hiện:
1. người lao động vừa là người mua hàng hóa (trên thị trường) đồng thời
lại là người bán sức lao động để sản xuất ra hàng hóa (với mức lương tối
thiểu, so với biến thiên của thị trường);
2. trong chế độ tư bản chủ nghĩa có những thời kỳ sản xuất thặng dư: việc
bán hàng hóa, thực hiện tư bản hàng hóa và giá trị thặng dư bị hạn chế
không những bởi yêu cầu tiêu thụ của xã hội nói chung nhưng còn do
những yêu cầu tiêu thụ của một xã hội trong đó đại đa số luôn luôn nghèo
khổ và phải chịu mức nghèo khổ như vậy.
Trong quyển II bộ Tư bản, Marx ghi nhận: những cuộc khủng hoảng xảy
ra ngay cả sau những thời kỳ phồn thịnh tương đối và tiền lương được tăng
vì có sự mâu thuẫn giữa trình độ khoa học kỹ thuật và những điều kiện xã
hội của tiến bộ kỹ thuật, giữa lực lượng sản xuất và hệ thống hoạt động của
những lực lượng này. Thật vậy, ngay từ quyển I, Marx đã khẳng định: "Việc
tập trung những tư liệu sản xuất và xã hội hóa lao động sau cùng đi tới chỗ
chúng không thể phù hợp với lớp vỏ tư bản chủ nghĩa. Lớp vỏ này sẽ vỡ
tung ra. Chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa đã rung hồi chuông báo tử.
Những kẻ chiếm hữu bị chiếm đoạt". Marx còn chỉ ra trong quyển III hiện
tượng của sản xuất càng mang tính cách xã hội hóa, chiếm hữu tư nhân
những thành quả lao động cũng trở nên lỗi thời: mâu thuẫn giữa những lực
lượng sản xuất nói chung trong đó một bên, tư bản phát triển với một bên,
quyền năng của những cá nhân tư bản trở thành không thể hòa giải được
nữa, nó mang mầm mống giải quyết hoàn cảnh dưới dạng biến đổi những
điều kiện sản xuất thành những điều kiện xã hội chung và toàn diện.
Làm thế nào để vượt khỏi những mâu thuẫn này? Chủ nghĩa tư bản đã tạo