Chương 13 : Bia và những bữa ăn miễn phí
Kinh tế học hành vi là gì và những bữa ăn miễn phí ở đâu?
Carolina Brewery là một quán bar hiện đại nằm trên phố Franklin, con
phố chính bên ngoài Đại học Bắc Carolina ở Chapel Hill. Một con phố xinh
đẹp, với các tòa nhà gạch và những cây cổ thụ, có nhiều nhà hàng, quán bar
và cà phê - nhiều hơn mức người ta nghĩ có thể có ở một thị trấn nhỏ.
Khi bước vào quán Carolina Brewery, bạn sẽ thấy một tòa nhà cổ với
trần nhà cao và những chiếc dầm được thiết kế lộ thiên, một số thùng đựng
bia loại to làm bằng thép không rỉ. Những chiếc bàn được đặt rải rác, với
những vị trí khá kín đáo. Đây là nơi yêu thích của sinh viên để thưởng thức
bia và đồ ăn ngon.
Ngay sau khi gia nhập MIT, Giáo sư Jonathan Levav (Đại học
Columbia) và tôi nghiền ngẫm những kiểu câu hỏi người ta có thể nghĩ tới
trong một quán rượu dễ chịu như vậy. Thứ nhất, tiến trình tiếp nhận tuần tự
các yêu cầu của khách hàng (lân lượt đề nghị từng người đưa ra yêu cầu
của mình) có ảnh hưởng tới lựa chọn cuối cùng của những người đang ngồi
xung quanh bàn không? Liệu những khách quen có bị ảnh hưởng bởi sự lựa
chọn của những người xung quanh họ hay không? Thứ hai, nếu đúng như
vậy, thì điều đó khuyến khích bắt chước hay không bắt chước? Nói cách
khác, những khách quen đang ngồi xung quanh một chiếc bàn có cố tình
chọn loại bia khác hay giống lựa chọn của những người gọi bia trước họ
không? Cuối cùng, chúng tôi muốn biết việc bị tác động bởi lựa chọn của
người khác sẽ làm chúng ta tốt lên hay tệ hơn trước.
Trong cuốn sách này, tôi đã miêu tả nhiều thí nghiệm với hy vọng sẽ
gây ngạc nhiên và đem lại nhiều điều sáng tỏ. Nếu đúng như vậy, thì phần
nhiều là do chúng đã bác bỏ sự thừa nhận phổ biến rằng về cơ bản, tất cả
chúng ta đều hành động có lý trí. Tôi đã cung cấp cho các bạn những ví dụ
trái ngược với khắc họa của Shakespeare về con người trong câu nói : “Kỳ
diệu thay là con người”. Thực tế, những ví dụ này cho thấy chúng ta không
cao quý về mặt lý trí, không vô tận về mặt năng khiếu và khá yếu kém về
