việc này bằng hán văn (theo Huỳnh thúc Kháng) và tiếp : « Quan sứ xét rõ
đầu đuôi, biết ông làm việc ích lợi. Trước mặt quan phủ, quan sứ khen ông
và cho phép về làm, quan phủ có hơi thẹn. Lúc bấy giờ trên nét mặt quan
phủ, trông dày như lớp thiết giáp… »
Huỳnh thúc Kháng thêm : « Có một điều thú là khi Xã Cơ ra Tòa, quan
sứ hỏi chuyện, thấy người tướng mạo khôi ngô, ăn nói chững chạc khác vẻ
người thường (ông ta râu rìa, mũi cao, cặp mắt sáng tinh có vẻ giống người
Âu) bèn hỏi rằng : sinh năm nào, Lúc ấy đã có người Tây sang chưa ? (nhà
Quê ở Trung Kỳ, vào khoảng Triều Tự Đức, làm gì có người Tây ! Song thấy
Xã cơ tướng mạo giống người Tây nên hỏi »
Thế là tạm yên với sứ Pháp.
Nhưng với quan lại, nhất là Tổng lý Việt thì rất khó yên. Mà dầu họ
muốn yên, nhưng xét thấy họ hại dân, hại nước Xã Cơ nào có để cho yên.
Thời kỳ này, Xã Cơ có lập ra hội bảo hiểm để bảo đảm việc trộm quế
trong cái làng bốn phía bọc toàn núi rừng này. Các nhà giàu có vườn phải
xuất lúa cấp cho dân tuần để họ bỏ nhiều thì giờ vào việc canh gác. Các mối
đường có lập điếm canh, trong có đặt cùm, đầu đường có dựng một tấm thẻ
bằng gỗ, liệt các quy điều răn cấm cũng như phải có mặt để bắt kẻ gian, để
cứu lửa, cứu rừng v.v… Thế mà rồi cũng phải bị báo cáo là cắm thẻ, cắm cờ,
bị quan lại làm phiền, làm rầy và càng khiến quan thêm ghét mặt.
Nhưng dù ai ghét thì ghét, Xã Cơ vẫn đi thẳng theo con đường nhiệm
vụ của mình. Hễ quan lại, tổng lý làm bậy là ông lập tức đương đầu. Thời kỳ
đang thâu thuế, dân khốn đốn chạy đông, chạy tây, chảy máu chân kiếm
chưa ra tiền nộp thuế mà các Chánh tổng 4 tổng mở cuộc hát bộ, mời Xã.
Ông bảo với các lý trưởng khác : « Chánh tổng muốn bày việc để kiếm tiền,
ta không nên đi lễ bằng tiền ».
Nhưng chẳng ai nghe vì hối lộ công khai kiểu đó cũng là một lối cần
thiết để tránh những sự khó dễ về sau. Chỉ có Xã Cơ là mua vải điều, viết
đôi câu đối (dịch ra quốc ngữ như sau) :
