Đối với Phan bội Châu thì sao cũng được, ai cũng tạm được, miễn là
hãy cứ tiến hành công cuộc khôi phục quốc gia. Nhưng với Phan châu Trinh
phải là học thuyết, là chủ trương đường lối, chính sách, phải là quảng đại
quần chúng. Và bây giờ chưa phải đánh Pháp ngay sau những trận thất điên
bát đảo nhân tâm ly tán, đời sống nhân dân bị chà đạp, bị bóc lột đến tận
xương. Trong khi đó, đối phương có một bộ máy hành chánh thạo việc và
thâm độc, một lực lượng quân đội với vũ khí tối tân, huấn luyện kỹ lưỡng…
và quân đội ấy đã bước qua gần hết những khu chiến đấu bí mật của ta để
lập những cơ sở chiến lược qui mô, vững chãi.
Cũng kể từ đây một ý thức hệ mới bắt đầu hình thành bên cạnh một ý
thức hệ sắp tắt, nhưng vụt soi sáng hơn cả bao giờ, sáng rực đến năm 1916
mới chịu tắt hẳn. Mang hai ý thức hệ ấy, hai bậc đại hào kiệt Việt Nam đầu
thế kỷ XX ngang nhiên rấn bước.
