mà Phạm Liệu đỗ từ khoa Ngũ Phụng tức là khoa đặc biệt Quảng Nam có
năm người đỗ đại khoa
năm 1898. Còn cả hai ông đều lận đận. Huỳnh thúc
Kháng đỗ giải nguyên từ năm 1900, đến đúng năm 1904 đỗ hội nguyên rồi
vào Đình thi đỗ Tam giáp đồng tiến sĩ. Còn Trần quý Cáp, thì lạ lùng : ông
dạy học trò thi đỗ cử nhân dễ dàng ở trường Huế cũng như trường Bình
Định. Nhưng ông thi thì hỏng luôn cử nhân ba khoa. Thế mà vào thi hội đỗ
ngay tiến sĩ rồi vào Đình đậu thứ hai
. Nếu có ai tin ở vận số của chính
Phong Trào sẽ đặt câu hỏi : Tại sao cả hai ông Huỳnh và Trần cùng đỗ với
nhau một lần mà không đỗ trước đi. Hạng đỗ nơi Hội Nguyên, đỗ nhì ở Đình
há không đỗ nổi một cái phó bảng là tiến sĩ rớt hay sao ? Và nếu đỗ phó
bảng rồi, chả lẽ đi học lại để đi thi lại ư ? Thế thì ít cũng đã có một ông ra
làm quan. Mà đã làm quan, đã dính chặt vào công danh rồi dễ gì rút chân ra
! Trường hợp Phan châu Trinh là hy hữu ! Và kể từ khi Phan châu Trinh từ
quan, hai ông Huỳnh thúc Kháng và Trần quí Cáp không chịu ra làm quan,
theo đuổi tân học, thì tân học đã trở nên một vật quí, đáng cho các hàng sĩ
phu có nhiệt tâm tìm hiểu. Đối với thời còn quá trọng bằng cấp ấy thật là
một vận may của Phong Trào Duy Tân, của Tư Tưởng Dân Quyền : có mỗi
một lúc cả ba bậc đại khoa danh tiếng dám đứng lên vứt bỏ cái quá trọng kia
để theo đuổi một chí hướng mới, một hoạt động mới mà các sĩ phu thời ấy
đang nhìn bằng cặp mắt ngỡ ngàng, lo ngại, nếu không khinh thị, chống đối.
Có thể nói thời kỳ này là Áp hội nguyên ư đình, áp đình nguyên ư hội, vinh
vinh qui qui, hà tất khôi khoa ? thời kỳ xôn xao nhất của tỉnh Quảng Nam.
Cùng một lúc, cả tỉnh chỉ bàn về chính trị và cùng một lúc hai tổ chức lớn
nhất của quốc gia phát ra bồng bột. Phái Nguyễn Thành – Phan sào Nam tuy
dè dặt hơn nhưng cũng không thể tránh được những luồng dư luận của
những kẻ hiếu kỳ khi luôn luôn thấy sự hiện diện của Cường Để cùng nhiều
đồng chí khác ở Nam Thình Sơn trang (chỗ ở của Nguyễn Thành). Việt Nam
Quang Phục Hội được thành lập ngay tại nhà Tiểu La Nguyễn Thành rồi đây
sẽ tung những đợt sóng thanh niên ra hải ngoại để làm mới chí hướng võ
trang khởi nghĩa của những người cựu Cần Vương. Phái Phan châu Trinh –
Huỳnh thúc Kháng – Trần quí Cáp thì công khai hoạt động, dựng cây cờ
Dân Quyền, hô hào Duy Tân, cổ động Tân Văn Hóa rồi đây sẽ tung ra
