Toan Ánh 149
Khao vọng
Đời người thường xảy ra nhiều biến cố, có những biến cố vui, có những biến cố
buồn, mỗi biến cố thường để lại cho con người những kỷ niệm, có người suốt đời
không quên.
Trong các biến cố vui phải kể ngày thành gia thất, lúc sinh con đẻ cái, khi làm được
ngôi nhà mới. Đi thi đỗ, được dân làng bầu lên chức vụ trong hàng dân hàng xã, đạt
được đến một tuổi thọ, đều là những biến cố vui mừng. Lại những khi lát xong một
chiếc sân gạch, tậu thêm được con trâu, mua thêm được vài thửa ruộng, v.v..... tất cả
đều là những kỷ niệm vui mừng.
Thường trong những cơ hội tốt đẹp này, người ta có bày tiệc tùng để khoản đãi họ
hàng bạn bè sau khi cúng lễ gia tiên và thần linh.
Việc ăn uống linh đình, khoản đãi bạn bè trong những dịp vui mừng, ta thường gọi
là “khao”. Đã có “khao” thì phải có “vọng”. Vọng là “nộp tiền hay lễ vật theo lệ để
được ăn theo ngôi thứ trong làng”
. Ở đây ta phải phân biệt “lệ vọng” với “sóc vọng”
trong việc tế tự.
Vậy khi có một biến cố vui mừng, người dân Việt nam có lệ khao họ hàng làng
nước bạn bè, và đồng thời với việc khao phải nộp lệ làng gọi là “vọng” để được làng
công nhận, nhất là chốn đình trung. Tuy vậy, cũng có nhiều dịp vui mừng mà người ta
chỉ có cỗ bàn thết đãi họ hàng bạn bè mà không phải nộp lệ vọng, như ăn sinh nhật, ăn
mừng nhà mới, ăn mừng con cái sinh đẻ,v.v....
Dù sao, từ kép “khao vọng” được dân làng quen dùng để chỉ tiệc tùng trong những
dịp vui mừng. Ý nghĩa của “khao vọng” là đem sự vui mừng của mình chia sẻ cùng
mọi người. Bởi vậy, mới có ăn uống, và nhiều khi có cả những cuộc cờ bạc như tổ
tôm, tài bàn, và trong những cuộc khao long trọng của những gia đình sung túc xưa có
cả những cuộc vui để bà con họ hàng giải trí như hát chèo, hát cô đầu, v.v....
Lệ Khao
Có tiệc vui mừng, sau khi đã kén ngày, đương sự phải có cơi trầu trình với các nhà
chức trách trong làng, thường là các vị Tiên chỉ hoặc Lý trưởng. Lý trưởng có trách
nhiệm về hành chánh trong làng, còn Tiên chỉ đứng đầu về phương diện tế tự.
Được sự đồng ý của Tiên chỉ và Lý trưởng về ngày khao, người ăn khao phải sửa
lễ cáo với đức Thành Hoàng bản xã để xin ngài chứng giám.
Lẽ tất nhiên, sau đó có lễ cáo Thổ Công và cáo gia tiên ở nhà.
Như trên đã nói, người ăn khao làm cỗ bàn linh đình mời họ hàng bạn bè và làng
nước.
Mời họ hàng bè bạn thì muốn mời lúc nào và mời cách nào cũng được, duy việc
6
Đào văn Tập – Tự Điển Việt Nam phổ thông.
